Rada gminy nie jest uprawniona do ograniczania zarówno czynnego, jak i biernego prawa w wyborach organów jednostki pomocniczej.
STAN FAKTYCZNY
Rada Miejska w Zelowie podjęła uchwałę nr XLII/301/2010 w sprawie uchwalenia statutów do sołectw. Jako podstawę prawną uchwały radni wskazali art. 35 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. W uchwale organ stanowiący gminy przyjął, że termin przeprowadzenia wyborów sołtysa i rady sołeckiej uzależniony jest od daty pierwszej sesji nowo wybranej rady miejskiej. Dodatkowo uznał, że mandat sołtysa i członka rady sołeckiej wygasa w przypadku skazania prawomocnym wyrokiem sądowym.
Z UZASADNIENIA
W ocenie organu nadzoru przyjęte przez radę zapisy są nieważne. Zgodnie z przepisami tryb wyborów sołtysa i rady sołeckiej określony został w art. 36 ust. 2 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zm.). W konsekwencji sołtys oraz członkowie rady sołeckiej wybierani są w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, spośród nieograniczonej liczby kandydatów, przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania. W ocenie wojewody przepis ten w sposób kompletny reguluje podstawowe zasady prawa wyborczego organów sołectwa. O ile jednak ustawa przewiduje, iż czynne prawo wyborcze przysługuje stałym mieszkańcom sołectwa uprawnionym do głosowania, zaś bierne prawo wyborcze ma nieograniczoną liczbę kandydatów, o tyle organ nadzoru zauważył, że przepisy pomijają wiele istotnych kwestii związanych z wyborem sołtysa i rady sołeckiej. Ustawodawca nie określił przykładowo, w jakim trybie i w jakiej formie powinny być zgłaszane kandydatury, czy gdzie powinno się odbyć głosowanie. Zdaniem wojewody te wszystkie szczegółowe zasady przeprowadzania wyborów powinny być unormowane w statucie sołectwa. W konsekwencji w ocenie organu nadzoru zapisy statutu przewidujące utratę mandatu przez sołtysa bądź członka rady sołeckiej w przypadku skazania prawomocnym wyrokiem wykraczają poza granice upoważnienia wynikające z ustawy o samorządzie gminnym.
Niezależnie od braku podstawy prawnej do takiego ograniczenia biernego prawa wyborczego, zdaniem wojewody, zapisy te są szersze niż przykładowo ustawodawca wprowadził w odniesieniu do radnych. W tym pierwszym przypadku wygaśnięcie mandatu mogłoby nastąpić również w przypadku skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo popełnione nieumyślnie oraz za przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego. Równocześnie zdaniem wojewody niedopuszczalne jest uzależnienie kadencji organów sołectwa od kadencji organów rady gminy.
Rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody łódzkiego z 23 marca 2010 r., PNK.I I-0911/143/2010