Instytucje kultury nabywają z mocy prawa użytkowanie wieczyste gruntów, którymi zarządzały 5 grudnia 1990 r. Z tytułu ustanowienia tego prawa powstaje obowiązek uiszczania opłat rocznych. Samorządowe instytucje kultury, będące osobami prawnymi, znaczną część swoich dochodów uzyskują z dotacji organizatora (gminy), a wpływy uzyskiwane z prowadzonej działalności w całości przeznaczają na działalność statutową.
PROBLEM
Jakie preferencje przysługują instytucjom kultury w zakresie opłat za użytkowanie wieczyste? Czy gmina może w ogóle zwolnić te podmioty od uiszczania tych opłat?
MINISTERSTWO INFRASTRUKTURY INFORMUJE
Prawo użytkowania wieczystego zostało uregulowane w kodeksie cywilnym w księdze drugiej. Natomist przepisy ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami rozwijają i uszczegóławiają podstawowe zasady statuujące to prawo. Jedną z zasad charakteryzujących prawo użytkowania wieczystego jest jego odpłatność. W myśl bowiem art. 238 k.c. użytkownik wieczysty uiszcza przez czas trwania tego prawa opłatę roczną. Od zasady tej w kodeksie cywilnym nie przewidziano wyjątku. Realizując tę zasadę, ustawa o gospodarce nieruchomościami również nie przewiduje przypadków nieodpłatnego użytkowania wieczystego (bez uiszczania opłaty rocznej). Co prawda w ustawie tej zamieszczony został przepis, zgodnie z którym opłat rocznych nie pobiera się od użytkowników wieczystych, którzy na podstawie przepisów ustawy z 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (Dz.U. z 1969 r. nr 22, poz. 159 z późn. zm.) wnieśli jednorazowo opłaty roczne za cały okres użytkowania wieczystego. To jednak użytkownicy wieczyści, którzy wnieśli opłaty roczne za okres krótszy niż czas trwania prawa użytkowania wieczystego, wnoszą opłaty roczne po upływie tego okresu (art. 76 ust. 2).
Jak wynika z treści przytoczonego przepisu, powyższa regulacja nie stanowi zwolnienia z obowiązku uiszczania opłaty rocznej, a jedynie wyjaśnia sytuację użytkowników wieczystych, którzy skorzystali z możliwości wniesienia jednorazowo opłat rocznych, jaką stworzyła ustawa z 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach.
W ustawie o gospodarce nieruchomościami, ze względu na różnorodną działalność, jaką mogą prowadzić użytkownicy wieczyści, zostały zróżnicowane stawki opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego.
Wysokość stawek procentowych opłat rocznych jest uzależniona od określonego w umowie celu, na jaki nieruchomość gruntowa została oddana. Za nieruchomości gruntowe oddane na działalność charytatywną oraz na niezarobkową działalność kulturalną wysokość stawki procentowej wynosi 0,3 proc. ceny (art. 72 ust. 3 pkt 3 ustawy). Dodatkowo w art. 73 ust. 3 ustawy przewidziano możliwość udzielenia bonifikaty m.in. od opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego. Wśród podmiotów uprawnionych do zniżki są osoby fizyczne i osoby prawne, które prowadzą niezarobkową działalność charytatywną, opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową, naukową, badawczo-rozwojową, wychowawczą, sportową lub turystyczną, a także organizacje pożytku publicznego, jeśli nieruchomość nabywana jest na cel prowadzonej działalności pożytku publicznego i pod warunkiem, że nieruchomość została oddana w użytkowanie wieczyste. Bonifikata ta ma charakter fakultatywny. O jej przyznaniu i wysokości decyduje rada gminy w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność gminy. Może więc zostać przyznana bonifikata nawet w wysokości 99 proc. W praktyce oznacza to, że opłata roczna w przypadku instytucji prowadzących niezarobkową działalność kulturalną wynosić będzie jedynie 0,00003 ceny nieruchomości.
Ponadto art. 71 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami umożliwia rozłożenie opłaty rocznej na raty. Zgodnie z tym przepisem właściwy organ na wniosek użytkownika wieczystego, złożony nie później niż 14 dni przed upływem terminu płatności, może ustalić inny termin zapłaty, nieprzekraczający danego roku kalendarzowego.
Ustawodawca, wprowadzając określony system opłat z tytułu użytkowania wieczystego (zróżnicowana wysokość stawek procentowych) oraz możliwość stosowania bonifikat od tych opłat, miał na uwadze rodzaj wykonywanej działalności (zarobkowa, charytatywna), jak również kondycję finansową użytkowników wieczystych zobowiązanych do uiszczania opłaty rocznej. Bonifikaty oraz możliwość rozłożenia na raty opłaty rocznej mają na celu ułatwienie wywiązania się ze zobowiązań przez użytkowników wieczystych prowadzących działalność niezarobkową bądź znajdujących się przejściowo w złej kondycji finansowej (na podstawie odpowiedzi na interpelację nr 11696).