Uchwały rad gmin, z wyjątkiem szczególnych przypadków, nie mogą wchodzić w życie z dniem ogłoszenia, tym bardziej z dniem ich podjęcia.
Podstawą wydania uchwały i zarządzenia jest przepis prawny, który upoważnia dany organ do uregulowania określonego zakresu spraw, wyznacza zadania lub kompetencje organu. Upoważnienia do stanowienia przepisów miejscowych mogą mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny. O tym, czy dane upoważnienie ma charakter obligatoryjny (zobowiązujący dany podmiot do wydania aktu prawa miejscowego) czy fakultatywny (zapewnia swobodę korzystania z upoważnienia), przesądza sposób, w jaki dane upoważnienie zostało sformułowane. Użyty zwrot, np. rada gminy wyda, określi, ustali, świadczy o obligatoryjnym charakterze upoważnienia. W przypadku upoważnień fakultatywnych używane jest sformułowanie – może określić. Proces stanowienia prawa miejscowego przez organy jednostek samorządu terytorialnego obwarowany jest koniecznością zachowania stosownych procedur. Przy redakcji uchwały obowiązują obligatoryjne standardy, wprowadzone przez zasady techniki prawodawczej – załącznik do rozporządzenia prezesa Rady Ministrów z 20 czerwca 2002 r. (Dz.U. nr 100, poz. 908). Niekiedy postanowienia dotyczące zasad pracy nad projektem uchwały rady gminy, powiatu czy sejmiku województwa znajdują się w przepisach szczególnych.
Prawo lokalne
Organami właściwymi do stanowienia aktów prawa miejscowego są: rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa. Obowiązkową formą jest uchwała. W sposób szczególny potraktowano przypadki niecierpiące zwłoki, przy wydawaniu przepisów porządkowych. Wówczas kompetencje do wydania przepisu może przejąć zarząd gminy (forma zarządzenia) lub zarząd powiatu (forma uchwały). Zarządzenie to bądź uchwała podlegają zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady. W przypadku odmowy zatwierdzenia bądź też nieprzedstawienia ich do zatwierdzenia tracą one swoją moc. Akty prawa miejscowego są stanowione najczęściej na terenie całej jednostki podziału terytorialnego. Zdarza się również, że są one stanowione dla części obszaru jednostki np. w zakresie stanowienia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Przepisy lokalne nie mogą jednak regulować zagadnień należących do innych jednostek organizacyjnych. Zakaz ten dotyczy zarówno jednostek tego samego szczebla administracyjnego, jak i innych. W niektórych przypadkach przepisy upoważniające jednostki samorządu terytorialnego do stanowienia przepisów miejscowych po spełnieniu dodatkowych wymagań, np. uzyskanie opinii bądź wydania aktu w uzgodnieniu, za porozumieniem czy też za zgodą innego, wskazanego w przepisie podmiotu.
Warto również pamiętać, że akty prawa miejscowego nie mogą zawierać subdelegacji do ich wydawania przez inne podmioty. Zwrócił na to uwagę Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 23 października 1992 r. (SA/Wr 1057/92, ONSA 1992, nr 3–4, poz. 94), stwierdzając, że rada gminy nie może przenosić swego uprawnienia do stanowienia przepisów gminnych (obecnie aktów prawa miejscowego) na zarząd gminy (obecnie wójta, burmistrza, prezydenta miasta). Podobnie jest w przypadku podstawy prawnej uchwały. Zła podstawa prawna uchwały podjętej przez radę gminy dyskwalifikuje ją jako prawo miejscowe.
Rada gminy, również jak organy stanowiące powiatów i województw, ma pełne prawo do uchylenia swoich własnych uchwał, ale jedynie z zachowaniem wymaganej prawem procedury. Uchylenie uchwały ma zawsze charakter nowej uchwały, o identycznym charakterze prawnym jak uchwała uchylona. Oznacza to, że organom samorządu nie przysługują uprawnienia związane z instytucjami prawnymi stwierdzenia nieważności lub uchylenia uchwały w rozumieniu trybów nadzwyczajnych weryfikacji decyzji administracyjnych, określonych w kodeksie postępowania administracyjnego.
Wejście w życie
Co do zasady uchwały rad gmin, z wyjątkiem szczególnych przypadków, nie mogą wchodzić w życie z dniem ogłoszenia, tym bardziej z dniem jej podjęcia. Nie mogą równocześnie wychodzić poza granice upoważnienia ustawowego. Zgodnie z art. 88 Konstytucji RP, warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń i aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie, a zasady ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych aktów prawnych. Akty prawa miejscowego stanowione przez organ gminy podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Ustawa ta ustanawia również generalną zasadę, zgodnie z którą akty normatywne zawierające przepisy powszechnie obowiązujące ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia, chyba że dany akt normatywny określi termin dłuższy. Przepisy przewidują również możliwość skrócenia okresu wejścia w życie aktu normatywnego, stanowiąc, że dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia aktu w dzienniku urzędowym, jednakże tylko wówczas, jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie. Ogłoszenie aktu normatywnego w dzienniku urzędowym jest obowiązkowe. Z kolei przepisy porządkowe wchodzą w życie po upływie trzech dni od ich ogłoszenia. W uzasadnionych przypadkach przepisy porządkowe mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż trzy dni. Jeśli zwłoka w wejściu w życie przepisów porządkowych mogłaby spowodować nieodwracalne szkody lub poważne zagrożenia życia, zdrowia lub mienia, można zarządzić wejście w życie takich przepisów z dniem ich ogłoszenia. Przepisy porządkowe ogłasza się w drodze obwieszczeń, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach masowego przekazu. Za dzień ogłoszenia przepisów porządkowych uważa się dzień wskazany w obwieszczeniu. Ogłoszenie przepisów porządkowych w sposób, o którym mowa, nie zwalnia z obowiązku ich ogłoszenia w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
Udostępnianie dzienników
Rozpowszechnianie wojewódzkiego dziennika urzędowego, w którym są publikowane m.in. akty prawa miejscowego, odbywa się w szczególności przez sprzedaż w stałych punktach sprzedaży oraz w systemie prenumeraty. Stały punkt sprzedaży dziennika urzędowego jest prowadzony w siedzibie urzędu wojewódzkiego i delegatury urzędu wojewódzkiego. Stałe punkty sprzedaży mogą być prowadzone również w siedzibach organów samorządu terytorialnego, a także w innych miejscach, stosownie do miejscowych potrzeb.
Z kolei starostwo powiatowe gromadzi i udostępnia zbiór aktów prawa miejscowego ustanowionych przez powiat, a urząd gminy prowadzi zbiór przepisów gminnych, dostępny do powszechnego wglądu w jego siedzibie. Podstawą do ogłoszenia aktów normatywnych i innych aktów prawnych jest ich oryginał podpisany przez upoważniony do wydania tego aktu organ. Na oryginale obok podpisu organu umieszcza się pieczęć urzędową. Oryginał aktu normatywnego z trzema kopiami jest przedstawiany z wnioskiem o ogłoszenie w dzienniku urzędowym organowi wydającemu dziennik.
Co w dzienniku urzędowym
W wojewódzkim dzienniku urzędowym wydawanym przez wojewodę ogłasza się m.in:
● akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę i organy administracji niezespolonej;
● akty prawa miejscowego stanowione przez sejmik województwa, organ powiatu oraz organ gminy,
● statuty związków międzygminnych oraz statuty związków powiatów;
● akty prezesa Rady Ministrów uchylające akty prawa miejscowego stanowionego przez wojewodę i organy administracji niezespolonej;
● wyroki sądu administracyjnego uwzględniające skargi na akty prawa miejscowego stanowionego przez: wojewodę i organy administracji niezespolonej, organ samorządu województwa, organ powiatu i organ gminy;
● uchwały budżetowe jednostek samorządu terytorialnego;
● statut urzędu wojewódzkiego.
Podstawa prawna
Ustawa z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz.U. z 2010 r. nr 17, poz. 25 ze zm.).