Polacy na Wschodzie będą mogli uzyskać Kartę Polaka na podstawie własnej metryki, nie tylko w oparciu o dokumenty swoich krewnych. Dotyczyć to będzie także bezpaństwowców.
Warunkiem przyznania Karty Polaka jest udowodnienie przynależności do narodu polskiego na podstawie własnych dokumentów. Jak podkreślała w czasie debaty sejmowej poseł Halina Rozpondek do tej pory konsulaty uznawały tylko dokumenty rodziców, pradziadków i dziadków. Wnioskodawcy mają na ogół w metrykach wpisaną narodowość, ale nie mogą się nią posłużyć przy składaniu wniosku.
Karta Polaka należy się osobie, która spełnia łącznie następujące kryteria:
• wykaże swoje związki z polskością, choćby przez podstawową znajomość języka,
• posiada wiedzę o polskich tradycjach i zwyczajach,
• wykaże, że co najmniej jedno z rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej lub posiadało obywatelstwo polskie.
Karta Polaka jest ważna dziesięć lat. Osoba, która ukończyła 65 lat, otrzyma ją dożywotnio.
Jeśli takich dokumentów nie ma, to można przedstawić zaświadczenie organizacji polonijnej potwierdzające aktywne uczestnictwo w działalności na rzecz kultury i języka polskiego przez okres przynajmniej trzech ostatnich lat.
Karta dotyczy rodaków żyjących za wschodnią granicą.
Dzięki Karcie Polacy ze Wschodu nie ponoszą kosztów wizy, mogą podejmować pracę bez zezwolenia, pobierać naukę w szkołach i uczelniach, prowadzić działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele polscy. Ponadto rodacy ze Wschodu korzystają z 37 proc. zniżki na przejazdy kolejowe i autobusowe. Na wniosek mogą uzyskać pomoc finansową państwa lub samorządu.
Ustawa daje prawo do ubiegania się o Kartę także bezpaństwowcom polskiego pochodzenia.
Głównie chodzi tu o Polaków z Łotwy i Estonii. Ustawodawstwo tych krajów przewiduje taki status i nadaje go osobom tam zamieszkującym, ale pozbawionym praw publicznych. Zdaniem posła Marka Borowskiego, przewodniczącego Komisji Łączności z Polakami za Granicą, problem dotyczy kilkunastu tysięcy naszych rodaków.
Ustawa uchwalona przez Sejm w piątek 3 października została odesłana do Senatu. Wejdzie w życie siedem dni od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.
Podstawa prawna
• Ustawa z 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (Dz.U. nr 180, poz. 1280, ost. zm. Dz.U. nr 52, poz. 305).