Ministerstwo uważa, że nie ma podstaw do odrębnych procesów w sprawach gospodarczych. Obecne sądy gospodarcze nie zostaną zlikwidowane, będą wydziałami sądów powszechnych. We wszystkich sprawach cywilnych wnioski dowodowe trzeba zgłosić już w pozwie.
Przygotowany przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego projekt zmian w kodeksie postępowania cywilnego przewiduje likwidację odrębnych postępowań w sprawach gospodarczych. Projekt jest już gotowy do uzgodnień międzyresortowych.
Zdaniem autorów nowych rozwiązań obecnie nie ma żadnych podstaw do utrzymywania odrębnego postępowania procesowego dla spraw gospodarczych. Sprawy takie nie różnią się rodzajem występujących w nich żądań od zwykłych spraw cywilnych.

Ochrona prawna

– Szybkość udzielenia ochrony prawnej ważna jest w każdym postępowaniu. Postępowania w sprawach gospodarczych nie można traktować jako postępowania szczególnego – mówi prof. Andrzej Jakubecki, członek Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego.
Przygotowaną przez Komisję nowelizację popiera Ministerstwo Sprawiedliwości. Zdaniem przedstawicieli resortu sprawiedliwości sprawy gospodarcze nie są ważniejsze od innych.
– Jeśli spojrzymy na interesy wszystkich obywateli, nie ma różnicy pomiędzy podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą a podmiotem nieprowadzącym takiej działalności. Każdy obywatel zasługuje na taką samą dostępność do ochrony prawnej – twierdzi Grzegorz Wałejko z Departamentu Sądów Powszechnych w Ministerstwie Sprawiedliwości.



Prekluzja dowodowa

Postępowania gospodarcze od dawna były krytykowane przez ekspertów. Ich największą wadą jest daleko idąca prekluzja dowodowa. Przedsiębiorca, który nie przedstawi już w pierwszym piśmie procesowym (pozwie) wszystkich dowodów, nie może wykorzystywać ich później w procesie. Wielu przedsiębiorców przegrywa z tego powodu swoje sprawy.
– Profesjonalni pełnomocnicy, chcąc zabezpieczyć się przed prekluzją, składają w pierwszych pismach procesowych wszystkie możliwe wnioski dowodowe i wszystkie zarzuty, niezależnie od tego, czy na danym etapie postępowania są one potrzebne – wyjaśnia Marcin Łochowicz, sędzia Wydziału Gospodarczego Sądu Okręgowego Warszawa-Praga. – Skutek jest taki, że w poważnych sprawach gospodarczych pozwy liczą często kilkadziesiąt stron. W postępowaniach zwykłych pisma procesowe są o wiele mniej obszerne – dodaje.
Nie oznacza to, że wraz z likwidacją postępowań gospodarczych zniknie też prekluzja dowodowa. Projekt Komisji Kodyfikacyjnej przewiduje, że prekluzja zostanie przeniesiona do postępowań ogólnych. Nie będzie ona obowiązywała jedynie wówczas, gdy strona nie zgłosiła dowodów w pozwie, odpowiedzi na pozew lub dalszym piśmie przygotowawczym bez swej winy. Sąd będzie mógł także dopuścić dowody zgłoszone w późniejszym terminie, jeśli nie spowoduje to zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo wystąpią inne wyjątkowe okoliczności.
– Przepis ten jest źle sformułowany. Jest on niejasny – mówi Jakub Grzegorzek, radca prawny z Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy.



Zbytni formalizm

Za likwidacją postępowań gospodarczych przemawia także zbytni formalizm obowiązujący dziś w tego typu sprawach.
– Postępowanie to stało się zbyt sformalizowane. Sąd powinien rozstrzygać spór od strony merytorycznej, a nie opierać rozstrzygnięcie sprawy na formalnych przesłankach – wyjaśnia Grzegorz Wałejko.
Zgodne co do tego są również osoby stosujące przepisy dotyczące postępowania gospodarczego w praktyce.
– Podstawowym zarzutem obecnych regulacji jest odejście od prawdy materialnej. Mówiąc najprościej – strona, która ma rację, może przegrać sprawę z powodu uchybień formalnych – mówi Andrzej Ceglarski, adwokat z kancelarii Mamiński i Wspólnicy.
Nadmierny formalizm spowodował też, że procesy gospodarcze wydłużane były nawet do kilkunastu miesięcy. W praktyce nie sprawdził się pomysł, aby przedsiębiorcy w bardzo szybki sposób mogli dochodzić swoich roszczeń przed sądem.

Sprzeciw prawników

Propozycje Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego spotkały się z krytyką ze strony profesjonalnych pełnomocników.
– Nie można wprowadzić jednolitych zasad postępowania dla spraw zwykłych i spraw gospodarczych, które często toczą się o bardzo duże pieniądze. Zabieg ten spowoduje zaostrzenie zasad w postępowaniu cywilnym – uważa Jakub Grzegorzek.
Eksperci uważają, że niewłaściwe jest uchylanie regulacji, która ma wady. Przepisy te powinno się ulepszać, a nie usuwać. Ogromną wartością systemu prawnego jest jego stałość.
– Niedoskonałe rozwiązania systemowe opatrzone są określoną procedurą postępowania oraz bogatym orzecznictwem wskazującym, jak należy interpretować przepisy. Niemożliwe jest stworzenie jednej uniwersalnej procedury – twierdzi Andrzej Ceglarski.

Sądy gospodarcze

Mimo likwidacji postępowania w sprawach gospodarczych zachowane zostaną sądy gospodarcze. Po wejściu w życie nowych przepisów staną się one wydziałami sądów powszechnych. Autorzy nowych przepisów uznali, że na obecnym etapie celowe jest wykorzystanie dotychczasowej specjalizacji sędziów sądów gospodarczych przy rozpoznawaniu tych spraw.