Bywalcy serwisów społecznościowych mają prawo nie zgodzić się na publikację zdjęcia zawierającego ich wizerunek i nakazać jego usunięcie. Mogą też żądać ścigania osób, które naruszają ich dobra osobiste na portalowych forach.
Portale społecznościowe to miejsca, które umożliwiają umieszczanie danych, treści, plików czy wypowiedzi. W wyniku tych czynności może dojść do naruszenia dóbr osobistych, ochrony danych osobowych czy praw autorskich. Osoby, które zostały poszkodowane takimi działaniami, mogą się bronić.

Dane osobowe internautów

Użytkownicy świadomie i dobrowolnie przekazują różne informacje podczas korzystania z internetu (np. te, które przekazują, aby otrzymywać zawiadomienia pocztą elektroniczną, wypełniając kwestionariusz lub zadając pytania, przesyłając opinie). W wielu przypadkach informacje te mają charakter danych osobowych, czyli takich, które pozwalają zidentyfikować konkretnego internautę i bezpośrednio określić naszą tożsamość (imię, nazwisko, adres domowy, adres poczty elektronicznej lub inne informacje umożliwiające kontakt z użytkownikiem sieci w pracy lub w domu, NIP, PESEL). Dane takie chroni ustawa o ochronie danych osobowych, a ich naruszenie przez osobę administrującą to przestępstwo. Prawo wprost nie chroni tylko danych identyfikujących nas pośrednio (np. adresu IP, informacji o liczbie wejść na konkretną stronę). Dane osobowe użytkowników serwisów społecznościowych są chronione już na etapie ich gromadzenia. Aby przetwarzanie naszych danych było dopuszczalne, konieczna jest zawsze nasza zgoda.
Użytkownikom portali społecznościowych przysługuje prawo do kontroli przetwarzania danych osobowych, które ich dotyczą. Mają przede wszystkim prawo do uzyskania od administratora danych, adresu jego siedziby i pełnej nazwy, a w przypadku gdy administratorem danych jest osoba fizyczna – jej miejsca zamieszkania oraz imienia i nazwiska. Internauci mogą się też dowiedzieć o celu, zakresie i sposobie przetwarzania danych zawartych w zbiorze i żądać uzupełnienia, uaktualnienia, sprostowania danych osobowych, czasowego lub stałego wstrzymania ich przetwarzania lub ich usunięcia.
Administratorowi przetwarzającemu dane, których przetwarzanie jest niedopuszczalne lub w przypadku braku upoważnienia do niego (umownego lub ustawowego), grozi kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat dwóch. Internauci, którzy dowiedzą się o bezprawnym wykorzystywaniu ich danych, mogą złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na policję.



Obowiązki portalu

Serwisy społecznościowe są najczęściej zobowiązane jedynie do przechowywania i ochrony danych osobowych użytkowników. Nie ma natomiast obowiązku ich usuwania, gdy zostaną umieszczone w serwisie bez zgody internauty. Jeśli portal świadczy na rzecz zarejestrowanych użytkowników usługę, która polega na przechowywaniu danych w systemie teleinformatycznym, to jest on zobowiązany do ochrony wprowadzonych umieszczonych w nim danych, np. imienia i nazwiska osoby, które zostały tam zamieszczone przez kogoś innego. Zgodnie z ustawą o świadczeniu usług drogą elektroniczną, właściciele serwisów muszą reagować na sygnały pojawienia się w serwisie plików z pornografią, przemocą czy promujących faszyzm. Powinni zatem wypracować skuteczny i efektywny system odbierania zgłoszeń o zagrożeniach od użytkowników. W żadnym wypadku administrator nie ma jednak obowiązku sprawdzania i cenzurowania treści (chyba że taką możliwość sam przewiduje). Na gruncie praw autorskich czy kodeksu cywilnego to internauta jest wyłącznie odpowiedzialny za treści bezprawnie zamieszczone na portalu społecznościowym. W przypadku rozpowszechniania utworów, np. zdjęć czy grafik bez zgody ich autora, naraża się na odpowiedzialność karną i cywilną.

Zamieszczanie zdjęć

Zdjęcia zamieszczane na portalach społecznościowych przedstawiają często wizerunki różnych osób. Zgodnie z prawem, do rozpowszechniania fotografii zawsze jest potrzebne zezwolenie osoby, która się na niej znajduje (chyba że odpłatnie pozowała do zdjęcia i nie zabroniła szerszego publikowania swojego wizerunku).
Zezwolenie nie jest wymagane jedynie w przypadku osób powszechnie znanych i tych, którzy na fotografii stanowią jedynie szczegół całości (np. zgromadzenie, publiczna impreza). W razie gdy ktoś bez zezwolenia zamieści nasze zdjęcie w internecie, możemy od tej osoby żądać zaniechania tego działania oraz usunięcia jego skutków. Mogą to być np. publiczne przeprosiny. W przypadku gdy naruszenie było zawinione, sąd może przyznać osobie pokrzywdzonej zadośćuczynienie. Pozew składa się w sądzie okręgowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego.



Nick pod ochroną

Bywalcy portali społecznościowych muszą pamiętać, że nazwa użytkownika, którą posługuje się osoba korzystająca z serwisu internetowego, podlega takiej samej ochronie prawnej, jakiej podlega nazwisko, pseudonim lub firma. Przybranie przez użytkownika innej nazwy niż jego własne nazwisko nie stanowi nic innego jak przybranie pseudonimu w celu umożliwienia indywidualizacji z pominięciem jej imienia i nazwiska.
Nazwa użytkownika pełni więc podobną funkcję co nazwisko, pseudonim artystyczny lub firma i również podlega ochronie jako dobro osobiste. Orzekł tak Sąd Najwyższy w wyroku z 11 marca 2008 r. (sygn. akt II CSK 539/07). Stwierdził, że w przypadku użytkowników portali aukcyjnych, nazwa użytkownika indywidualizuje osobę, która korzysta z serwisu aukcyjnego, składa ofertę, jest stroną konkretnej umowy sprzedaży, wystawia lub otrzymuje komentarz określonej treści, a także prowadzi korespondencję z innymi użytkownikami. Niekiedy już samo wzięcie udziału w aukcji przez użytkownika posługującego się konkretną nazwą może stanowić źródło informacji dla pozostałych uczestników, którzy wiedzą, że dany użytkownik zwykle bierze udział w aukcjach danego typu, licytuje tylko do pewnej kwoty, tylko w określone dni, w określony sposób, nie konkuruje z użytkownikami posługującymi się określonymi nazwami, że użytkownik ten jest rzetelny, sprawnie i bezzwłocznie przeprowadza transakcje itp. Można przyjąć, że nazwa użytkownika identyfikuje konkretną osobę fizyczną. Bez wątpienia powyższe konkluzje można przełożyć na sytuację użytkowników portali społecznościowych.
Nazwa użytkownika, którą posługuje się osoba fizyczna korzystająca z serwisu społecznościowego, pełni różne funkcje. Po pierwsze, utworzenie nazwy użytkownika jest często niezbędne do rejestracji w serwisie i uzyskania własnego konta. Po drugie, umożliwia zalogowanie się do serwisu. Po trzecie, nazwa identyfikuje daną osobę fizyczną w środowisku internetowym, w tym konkretnym wypadku w środowisku osób korzystających z usług serwisu społecznościowego.



Kara za zmyślony komentarz

Serwisy społecznościowe umożliwiają uczestniczenie w wirtualnych dyskusjach z innymi użytkownikami. Często pozwalają one także na ocenę innych osób poprzez wystawiane im komentarze. Jest to często pole do nadużyć ze strony nieuczciwych internautów, którzy pod pozorem anonimowości potrafią pomówić bądź też oczernić danego użytkownika, przez co traci on zaufanie wirtualnej społeczności.
Nieżyczliwy wpis na forum albo oczerniający komentarz może dawać podstawę do ścigania karnego. Jest to jednak możliwe wtedy, gdy informacja ta jest nieprawdziwa i służy do pomówienia danej osoby o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego zawodu lub rodzaju działalności (art. 212 kodeksu karnego). W przypadku publicznego działania – a z takim mamy do czynienia przy publikacji na forum internetowym, w określonych przypadkach nawet publikowanie informacji prawdziwej może stanowić zniesławienie.
Ściganie przestępstwa pomówienia odbywa się na drodze oskarżenia prywatnego.



Na co uważać przy korzystaniu z portali społecznościowych
● Nie zamieszczać w nim zdjęć, nagrań i innych utworów, których sami nie zrobiliśmy (chyba że mamy do nich prawa autorskie)
● Publikować zdjęcia tylko po uzyskaniu zgody osób, które się na nich znajdują
● Przed skorzystaniem z usług portalu, dokładnie zapoznać się z jego regulaminem
● Zwrócić uwagę na to, w jakim zakresie będą przetwarzane nasze dane osobowe
● Korzystając z dostępnych w serwisie forów, unikać nieprawdziwych wypowiedzi, które mogłyby zaszkodzić innym użytkownikom
Przetwarzanie danych osobowych w internecie jest legalne, gdy:
● osoba, której dane dotyczą, wyrazi na to zgodę (chyba że chodzi o usunięcie dotyczących jej danych),
● zezwalają na to przepisy prawa,
● jest konieczne do realizacji umowy, gdy osoba, której dane dotyczą, jest stroną lub gdy jest to niezbędne do podjęcia koniecznych działań przed zawarciem umowy,
● jest niezbędne do wykonania określonych prawem zadań realizowanych dla dobra publicznego,
● jest niezbędne do wypełnienia prawnie usprawiedliwionych celów administratorów danych (m.in. marketing bezpośredni, dochodzenie roszczeń z prowadzonej działalności) lub osób trzecich, którym są przekazywane te dane – a przetwarzanie danych nie narusza praw i wolności osoby, której dane dotyczą.
Podstawa prawna
Ustawa z 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. nr 144, poz. 1204 z późn. zm.).
Ustawa z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2006 r. nr 90, poz. 631 z późn. zm.).
Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2002 r. nr 101, poz. 926 z późn. zm.).