Osobie fizycznej, która zatrudnia pracowników, przysługuje zdolność sądowa i procesowa. Przed sądem pracy może ona występować jako strona lub uczestnik postępowania.
Zdolność sądowa i procesowa przysługuje między innymi uznanym za pracodawcę: agentowi prowadzącemu punkt gastronomiczny, osobie fizycznej prowadzącej na swój rachunek warsztat rzemieślniczy lub działalność na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, spółce cywilnej i jej wyodrębnionym jednostkom organizacyjnym oraz spółce jawnej.
Strony postępowania
Najczęściej przed sądem przedsiębiorca występuje jako strona postępowania z zakresu prawa pracy. Może sam pozywać pracowników, aby sąd przyznał mu należne od nich roszczenia ze stosunku pracy na przykład o odszkodowanie przeciwko pracownikowi z tytułu pracowniczej odpowiedzialności materialnej, zwłaszcza za powierzone mienie. Może być też pozwanym wówczas, gdy ze sprawą o roszczenie ze stosunku pracy występuje przeciwko niemu pracownik.
Sąd pracy rozstrzyga sprawy, w których dochodzone roszczenie wynika ze stosunku pracy, bez względu na to, czy powstało na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania bądź spółdzielczej umowy o pracę. Gdyby zaś spór wynikał z umowy zlecenia albo o dzieło, to sprawę rozstrzyga sąd cywilny.
Pracownik może więc wystąpić przeciwko przedsiębiorcy z roszczeniem o zawarcie przyrzeczonej umowy o pracę, uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne i o przywrócenie do pracy, bądź odszkodowanie, o wypłatę wynagrodzenia jego składników, a nawet niektórych nagród, premii, odpraw, deputatów i ekwiwalentów, wypłatę ekwiwalentu za korzystanie przez pracownika przy świadczeniu pracy z własnego sprzętu, o sprostowanie świadectw pracy, uchylenie kary porządkowej, a nawet o odszkodowanie wówczas, gdy nie uzyskał świadczeń z ubezpieczenia społecznego, ponieważ firma nie dopełniła ciążących na niej obowiązków i nie wykonała czynności niezbędnych do uzyskania tych świadczeń.
O tym, jakie spory między pracownikami i pracodawcą można zakwalifikować do spraw o roszczenia ze stosunku pracy, wielokrotnie wypowiadał się Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach. Zaliczył do nich nawet roszczenie o odszkodowanie za utratę motoroweru, który pracownik pozostawił w miejscu przydzielonym mu przez firmę, a także o odszkodowanie za ukradzione pracownikowi rzeczy, w czasie i w miejscu pracy, wówczas gdy wniósł je na teren firmy w związku z wykonywanymi obowiązkami.
Z kolei pracownik zatrudniony w firmie usługowej na zasadzie zryczałtowanego rozrachunku może wystąpić o zwrot nakładów na zakup urządzeń dla prowadzenia działalności usługowej objętej treścią umowy o pracę, a nawet o nakazanie pracodawcy udzielenia informacji mających istotne znaczenie dla jego sytuacji pracowniczej.
Natomiast w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego sprawami ze stosunku pracy na przykład nie są roszczenia: pracownika za projekt wynalazczy, rzemieślnika o odszkodowanie od spółdzielni rzemieślniczej z tytułu bezprawnego wykluczenia z członkostwa.
Wybór sądu
Zarówno pracodawca, jak i pracownik występujący w charakterze powoda mogą sami wybrać sąd, przed którym będą dochodzić roszczeń. Z pozwem mogą wystąpić do sądu właściwości ogólnej pozwanego, albo tego, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana, bądź znajduje się tam firma.
Jednak na zgodny wniosek pracownika i przedsiębiorcy zgłoszony aż do momentu zamknięcia rozprawy w I instancji sąd może tę sprawę przekazać do rozpoznania innemu równorzędnemu sądowi, gdy uzna, że decydują o tym względy celowości, na przykład będzie to korzystne dla obu stron. Zgodny wniosek stron nie jest jednak dla sądu wiążący.
Kompetencje sądu rejonowego
Natomiast bez względu na wartość przedmiotu sporu – a więc nawet wówczas, gdy przekracza ona 75 tys. zł – zawsze do rozpoznania sprawy właściwy będzie sąd rejonowy, wówczas gdy dotyczyć ona będzie ustalenia istnienia stosunku pracy, uznania bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, roszczenia o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia, a także o odszkodowanie w razie nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy, kar porządkowych, świadectwa pracy oraz roszczeń z tym związanych. Sąd rejonowy rozpoznaje też sprawy o charakterze niemajątkowym na przykład dotyczące spraw porządkowych i świadectw pracy.
75 tys. zł
do tej wysokości roszczenia sprawy rozpatruje sąd rejonowy