Najsilniejszym argumentem przemawiającym za koniecznością prawnego uregulowania czynności doradców prawnych i stworzenia im dogodnych warunków do działań jest fakt, że grupa ta istnieje na rynku.
Od kilku lat grupa doradców prawnych ciągle się powiększa. Z danych Stowarzyszenia Doradców Prawnych (SDP) wynika, że obecnie działa ich w Polsce około 7 tys. Część skupiona jest w kilkuset coraz prężniejszych biurach pomocy prawnej, które zaczynają konkurować z profesjonalnymi kancelariami radcowskimi i adwokackimi. Ich działalność koncentruje się przede wszystkim na poradach prawnych, pisaniu opinii i pism procesowym. Biura świadczą swoje usługi po znacznie niższych cenach niż kancelarie, co przysparza im coraz więcej klientów.
Już działają
Biura, porady, aktywna działalność, pomoc udzielana klientom, osobom fizycznym, przedsiębiorcom i innym podmiotom to nie jest fikcja, to jest rzeczywistość. To społeczeństwo, gospodarka, potrzeby rynku, klientów stworzyły podłoże do działań doradców prawnych. Dlatego nie można głosów doradców prawnych i głosów wspierających ich lekceważyć. Stworzenie ram prawnych dla tej sfery usług prawnych na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jest niezbędne przede wszystkim dla klientów.
W Unii podobnie
Podobne rozwiązania w zakresie otwarcia rynku usług prawnych sprawdziły się już w innych krajach Unii Europejskiej. Od lat widoczny jest tam trend polegający na liberalizacji sektora usług, w tym w szczególności usług prawniczych. W tym zakresie zaleca się, aby państwa członkowskie zainicjowały analizę mającą na celu wyeliminowanie zbędnych regulacji, które ograniczają konkurencję. Na uwagę zasługuje tu przemówienie komisarza Mario Montiego wygłoszone 21 marca 2003 r. podczas obrad niemieckiej naczelnej rady adwokackiej. Komisarz stwierdził, że zadaniem Komisji jest wprowadzenie do wolnych zawodów, w tym zawodów prawniczych, zasad wolnego rynku, w szczególności wolnej konkurencji. Naczelną zasadą wprowadzanych zmian powinno być ułatwienie potencjalnym odbiorcom usług prawniczych wyboru prawnika oraz współzależność cen i poziomu świadczonych usług.
Liberalne regulacje dotyczące usług prawniczych sprawdziły się już w państwach skandynawskich, np. w Norwegii drobne sprawy sądowe, jak rozwody, drobne roszczenia, testamenty itd., prowadzone są przez osoby, które nie wykonują zawodu prawniczego; w Finlandii 25 proc. prawników nie należy do samorządu zawodowego, gdyż udział w nim nie jest przymusowy.
Stanowisko Komisji
Do znoszenia barier ograniczających konkurencję w zakresie wolnych zawodów, w tym zawodów prawniczych, nawołuje też Komisja Europejska. Polsce zarzuca ona m.in. zbyt małą liczbę prawników i zbyt drogie usługi prawne. KE wysuwając postulaty liberalizacji rynku wolnych zawodów, podkreśla rolę tego sektora dla rozwoju gospodarki UE.
Postulat ułatwienia dostępu do rynku usług prawniczych wysunięty został również przez Krajową Izbę Gospodarczą. Jedną z podstawowych zasad państwa prawa jest możliwość dochodzenia swoich praw przed sądem.
Niestety w Polsce, ze względu na ograniczony dostęp do pomocy prawnej, wielu przedsiębiorców nie korzysta z tego prawa. Otwarcie rynku porad prawnych pozytywnie wpłynie na jakość umów gospodarczych zawieranych przez małe i średnie firmy, podnosząc tym samym bezpieczeństwo obrotu gospodarczego. Zdaniem Izby Gospodarczej rynek podstawowych usług prawnych powinien opierać się na zasadzie swobody działalności i otwartej konkurencji. Otwarcie rynku dla absolwentów prawa będzie skutkować spadkiem cen usług. Dostęp do usług prawniczych ma szczególne znaczenie w obliczu inflacji prawa i spadku jakości jego stanowienia.
Podaż rośnie
Zapotrzebowanie na usługi prawnicze jest niewątpliwie ogromne. Na łamach prasy poruszany był już problem dysproporcji pomiędzy liczbą spraw wpływających do polskich sądów a liczbą prawników, którzy mogą się tych spraw podjąć. Niewątpliwie należy wyjść naprzeciw oczekiwaniom społecznym. Otwarcie rynku usług prawniczych z jednej strony ułatwi dostęp do usług prawniczych szerokiej grupie odbiorców, w tym niezamożnym osobom fizycznym oraz małym i średnim przedsiębiorcom, z drugiej zaś, stworzy liczne miejsca pracy dla młodych, ambitnych i uzdolnionych absolwentów prawa.
KRYSTYNA SZAŁKOWSKA
członek Stowarzyszenia Doradców Prawnych, doradca podatkowy
KATARZYNA BRODOWKA
członek Stowarzyszenia Doradców Prawnych, Kancelaria Prawna i Podatkowa w Legionowie