Kompensata przysługuje za utracone zarobki lub inne koszty utrzymania oraz koszty leczenia. Jeżeli poszkodowany poniósł śmierć, to o kompensatę może ubiegać się osoba najbliższa. Wniosek trzeba złożyć do sądu rejonowego, w którego okręgu popełniono przestępstwo.
Więcej osób otrzyma kompensatę z budżetu Skarbu Państwa, ponieważ będą mogły się o nią ubiegać ofiary niektórych przestępstw umyślnych popełnionych po 1 lipca 2005 r. - przewiduje projekt nowelizacji ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw umyślnych, którego pierwsze czytanie odbędzie się w tym tygodniu w Sejmie.
Kompensata ma pokrywać wyłącznie utracone zarobki lub inne środki utrzymania, koszty leczenia, pogrzebu, gdy konieczność poniesienia dodatkowych wydatków jest skutkiem popełnienia przestępstwa umyślnego z użyciem przemocy, w którym ofiara poniosła śmierć, doznała naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia. Przyznawana jest przez sąd rejonowy tylko w takiej wysokości, w jakiej ofiara przestępstwa nie może uzyskać pokrycia utraconych zarobków, innych środków utrzymania lub kosztów od sprawcy lub sprawców przestępstwa, z ubezpieczenia, środków pomocy społecznej albo z innego źródła bez względy na to, czy sprawca został wykryty, oskarżony lub skazany. Nie może ona przekroczyć 12 tys. zł. Wypłaca ją sąd rejonowy, który wydał orzeczenie o jej przyznaniu, w ciągu miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia.
- Zdarza się, że sprawca wypadku samochodowego ulegnie tak poważnym obrażeniom, że umrze, jeszcze zanim zostanie wszczęte postępowanie przeciwko niemu, a ubezpieczenie nie pokryje jego wszystkich wydatków, choćby na leczenie - wyjaśnia radca prawny Wojciech Biernacki z Kancelarii Radców Prawnych Biernaccy.
W jakim terminie
Proponowane zmiany w zasadach i trybie przyznawania kompensaty wynikają z konieczności implementacji do polskiego systemu prawnego Dyrektywy Rady nr 2004/80/ WE odnoszącej się do kompensaty dla ofiar przestępstw. Przewiduje ona dwie możliwości: wprowadzenie systemu kompensaty dla ofiar przestępstw niezależnie od daty popełnienia przestępstwa lub ograniczenie możliwości dochodzenia jej tylko do przestępstw popełnionych po 1 lipca 2005 r. Autorzy nowelizacji wybrali tę drugą opcję.
Z wnioskiem o przyznanie kompensaty ofiary przestępstw popełnionych od 1 lipca 2005 r. muszą wystąpić w ciągu dwóch lat od wejścia w życie noweli ustawy. Po tym terminie ich uprawnienia do żądania kompensaty wygasną.
Gdzie złożyć wniosek
Wniosek składa się na specjalnym formularzu opracowanym przez ministra sprawiedliwości.
- Wniosek o przyznanie kompensaty należy złożyć do sądu rejonowego, w którego okręgu popełniono przestępstwo - tłumaczy adwokat Maria Urbańska z Kancelarii Kosiński i Wspólnicy. W Sejmie poprzedniej kadencji rozpoznawano już nowelizację ustawy, która miała zmienić procedurę orzekania w sprawach o kompensatę. Planowano, żeby organem decyzyjnym był prezes sądu okręgowego, w rejonie którego popełniono przestępstwo. Miał on wydawać decyzję w trybie postępowania administracyjnego. Nowelizacji tej jednak poprzedni Sejm nie zdążył uchwalić i dlatego obowiązują stare procedury - dodaje Maria Urbańska.
Co powinien zawierać
We wniosku ofiara przestępstwa powinna podać swoje dane, czyli imię, nazwisko, obywatelstwo i adres, informacje o swoim stanie rodzinnym, datę i miejsce popełnienia przestępstwa, opis przestępstwa i jego skutki, rodzaj i wysokość poniesionych kosztów, utraconych zarobków lub innych środków utrzymania.
Oprócz tego uprawniony do kompensaty musi złożyć oświadczenie o tym, że nie uzyskał odszkodowania lub świadczenia z innych źródeł. Załącznikiem do wniosku są orzeczenia wydane w postępowaniu karnym, odpisy zaświadczeń lekarskich lub opinii biegłego dotyczących uszczerbku na zdrowiu oraz inne dokumenty potwierdzające informacje zawarte we wniosku.
Jeżeli poszkodowany przestępstwem poniósł śmierć, to o kompensatę może ubiegać się osoba mu najbliższa. Powinna wówczas dołączyć do wniosku dokumenty potwierdzające fakt, że w czasie popełnienia przestępstwa pozostawała na utrzymaniu ofiary. Wniosek oraz dołączone do niego dokumenty nie wymagają legalizacji.
Czego domaga się RPO
O nowelizację ustawy o kompensacie do ministra sprawiedliwości zwrócił się rzecznik praw obywatelskich. Prosił o rozważenie poszerzenia kręgu uprawnionych do kompensaty oraz podniesienie wypłacanej z tego tytuły kwoty. Jego zdaniem w niektórych przypadkach kwota 12 tys. zł jest zbyt niska, aby pokryć koszty leczenia i utraconych zarobków oraz realne koszty powrotu pokrzywdzonego do pracy zarobkowej.
Janusz Kochanowski przypomina też, że już w toku prac legislacyjnych nad ustawą zapowiedziano, że w 2006 roku jej wysokość powinna ulec podwyższeniu, ale z obietnicy nikt się nie wywiązał. Natomiast z danych wynika, że kompensata wypłacana jest średnio w wysokości 1775 zł.
12 tys. Zł to maksymalna wysokość kompensaty