Tworzenie tras narciarskich powinno odbywać się w trybie administracyjnym tylko wtedy, gdy brakuje na nie zgody właściciela gruntu.
ANALIZA
W Polsce tworzenie szlaków turystycznych i tras narciarskich jest utrudnione. W praktyce najbardziej skuteczne okazują się spółki właścicieli gruntów. W tym sezonie w Jurgowie koło Zakopanego 250 rodzin porozumiało się i zbudowało wspólnie stację naziemną wyciągu narciarskiego. Jednocześnie jednak narciarze nie mogą korzystać ze stoku Gubałówki, gdyż jedna rodzina utrudnia przeprowadzenie szlaku.
Zdaniem prof. Jerzego Pisulińskiego z Uniwersytetu Warszawskiego potrzebne jest utworzenie instytucji prawa szlaku. Jego istotą powinno być ograniczenie możliwości korzystania przez właściciela z nieruchomości. W przypadku braku jego zgody na utworzenie publicznie dostępnego szlaku niezbędna byłaby decyzja administracyjna. Warunkiem podstawowym utworzenia szlaku musi być unikalny charakter terenu pod względem krajobrazowym i turystycznym.
Turystyka jako cel publiczny
Dziś brakuje przepisów, które umożliwiałyby wywłaszczenie gruntów na cele publiczne. Przeznaczenie gruntów na cele rekreacyjne i turystyczne, w myśl nie ustawy o gospodarce nieruchomościami, nie uzasadnia wywłaszczenia.
Janusz Długopolski, krakowski adwokat, przytacza orzeczenie z 7 marca 2007 WSA w Warszawie, który przyjął, że trasy narciarskie, bobslejowe wyciągi oraz urządzenia towarzyszące nie mogą być uznane za inwestycje publiczne. Nie mieszczą się bowiem w katalogu wymienianym w art. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami, nie służą również zaspokajaniu powszechnych potrzeb. Sądy administracyjne nie są zgodne w tej interpretacji.
Ograniczenie własności
Do utworzeniu szlaku niezbędna powinna być uchwała gminy, która określi jej przebieg, uważa Janusz Długopolski. Będzie ona postawą działania dla starosty, który wyda decyzję wytyczającą szlak, określającą niezbędną infrastrukturę oraz wysokość odszkodowania.
Zmian wymaga też ustawa o kulturze fizycznej.
- W art. 1 należy dodać, że ustawa precyzuje sposób tworzenia szlaków turystyczno-sportowych, gdy właściciel nieruchomości lub użytkownik wieczysty nie wyrażają zgody na ograniczenie sposobu korzystania z ich gruntów.
Profesor Pisuliński powołuje się na nową instytucję - służebności przesyłu w kodeksie cywilnym. Przepisy o niej można by stosować rozszerzająco. Zgodnie z nowym art. 3051 k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości.
Warunek niezbędności
Senator Piotr Andrzejewski przypomina, że konstytucja przewiduje ograniczenie prawa własności, ale tylko gdy jest to niezbędne.
- Szanując prawo i naruszając je, musimy zachować zasadę proporcjonalności, inaczej jednostka zaskarży decyzję do sądu - mówi senator Andrzejewski. - Prawa szlaku nie można wprowadzić tylko w prawie administracyjnym, np. ustawą o uprawnieniach samorządów czy ustawą o planowaniu przestrzennym. Należy zmienić kodeks cywilny, określić współkorzystanie z gruntu na cele użyteczności publicznej i tylko w zakresie niezbędnym, w sposób niekolidujący z działalnością gospodarczą właściciela - podkreśla Piotr Andrzejewski.
Prawo szlaku można porównać np. do prawa przechodu. Nie zawsze prawo to uszczupla wartość nieruchomości. Problem wywłaszczenia pojawia się, gdy gmina chce zainstalować urządzenia trwałe na cudzym gruncie. Niezbędne są też szczególne tryby wywłaszczenia - dodaje Andrzejewski.
Przy czym ważne jest wypłacenie godziwego odszkodowania właścicielom gruntów za korzystanie z ich własności. Musi ono mieć realną wartość, podkreślają prawnicy.
- Wywłaszczenie bez odszkodowania nie jest przez sądy i trybunały tolerowane - dodaje z kolei senator Zbigniew Cichoń.
Utrudnienia ekologiczne
W procesy inwestycyjne na terenach rekreacyjnych ingeruje także prawo ochrony środowiska. Z tego powodu remont kolejki linowej na Kasprowy Wierch trwał aż 10 lat.
- Ustawodawstwo polskie jest tak skonstruowane, że każdą inwestycję w obszarze Natura 2000 można prawie zawsze zatrzymać - mówi Andrzej Leszczyk, dyrektor Polskich Kolei Linowych. - Organizacja społeczna może bez większego wysiłku na każdym etapie procesu inwestycyjnego zahamować budowę zarówno drogi, jak i wyciągu.
1,48 proc. powierzchni Polski zajmują tereny górskie
1 proc. terenów górskich jest zagospodarowany
916 tys. osób w Polsce jeździ na nartach jeden tydzień w roku
CO TO JEST PRAWO SZLAKU
Prawo do korzystania ze szlaku turystycznego, punktu widokowego lub ścieżki rowerowej wiąże się z potrzebą ustanowienia prawa obywateli do korzystania z cudzego terenu. Nie dotyczy to jednak parków narodowych, rezerwatów przyrody, obszarów chronionego krajobrazu.