- Celem zmiany jest zapewnienie sprawnego i skutecznego systemu wzajemnej pomocy prawnej w sprawach karnych pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej w zakresie czynności dochodzeniowych dowodowych - wskazano w komunikacie Kancelarii Prezydenta.
Dzięki END polski sąd - lub na przykład prokuratura - będą mogły wystąpić z wnioskiem do innego państwa Unii Europejskiej o przeprowadzenie dowodu - czyli m.in. przesłuchania świadka albo przekazania dokumentów - który znajduje się w tym państwie. Analogicznie państwa UE będą mogły występować do Polski o przeprowadzenie dowodu, który znajduje się w naszym kraju.
Zmianę Kodeksu postępowania karnego w tej kwestii przygotował resort sprawiedliwości. W listopadzie ub.r. wiceminister MS Łukasz Piebiak wyjaśniał, że wnioski będą mogły dotyczyć każdej czynności dopuszczanej w sprawach karnych przez krajowe przepisy państwa wnioskującego. Wśród nich wymieniał m.in. przesłuchanie, przeszukanie, przechwytywanie przekazów telekomunikacyjnych, przekazywanie informacji o rachunkach i transakcjach bankowych, bieżące monitorowanie transakcji na tych rachunkach oraz niejawne nadzorowanie przesyłek.
Dodawał, że będzie możliwość odmowy wykonania wnioskowanej czynności, gdy np. zagrażałoby to bezpieczeństwu narodowemu lub naruszałoby prawa człowieka i obywatela. Wiceszef MS zwracał ponadto uwagę, że zmiany wprowadzane przez nowelę "nie wykraczają poza dotychczasowe instrumenty współpracy w ramach Unii Europejskiej, w porównaniu z obecnymi".
END został wprowadzony na mocy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE z kwietnia 2014 r., termin jej implementacji upłynął w maju 2017 r.
Jak wskazywano, przed europejską dyrektywą funkcjonowała dwustopniowa procedura, zgodnie z którą "państwo musiało najpierw wystąpić z wnioskiem o zabezpieczenie dowodu, później zaś z odrębnym wnioskiem o jego przekazanie". "Ponadto przepisy dotyczące przekazywania dowodów były rozdrobnione, kazuistyczne i nazbyt skomplikowane" - uzasadniano.
- Dyrektywa ma zastosowanie m.in. do czasowego wydania osób, które są pozbawione wolności. Osoby pozbawione wolności objęte END mają być wydawane w celu złożenia zeznań w charakterze świadka lub dokonania z ich udziałem innej czynności procesowej. Nie będą to więc podejrzani i oskarżeni, wydawani w celu ścigania lub odbycia kary, których przekazanie możliwe jest wyłącznie na podstawie europejskiego nakazu aresztowania - zaznaczało MS.
Resort dodawał jednocześnie, że END będzie miał zastosowanie wyłącznie w sprawach karnych oraz części spraw wykroczeniowych - chodzi o wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji oraz wykroczenia przeciwko mieniu.
Dopuszczona jest także możliwość wydania END na etapie postępowania sprawdzającego oraz czynności operacyjno-rozpoznawczych, prowadzonych na podstawie odrębnych przepisów np. ustawy o Policji, albo ustawy o ABW i AW. Przewidziany został też szczególny przepis dotyczący wydania END w sytuacji kontroli i utrwalania treści rozmów telefonicznych oraz utrwalania m.in. korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną.
Sejm przyjął nowelizację 8 grudnia zeszłego roku, Senat wprowadził do niej redakcyjną poprawkę, która Sejm zaakceptował 10 stycznia tego roku. Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.