Polacy coraz częściej poszukują nowych sposobów na pomnażanie swoich pieniędzy. Jednym z nich, który cieszy się coraz większym zainteresowaniem, jest fundusz inwestycyjny.
Coraz częściej zamiast trzymać pieniądze na nisko oprocentowanych kontach lub zamrażać je na lokatach, wykupujemy jednostki uczestnictwa w funduszach. Mają one bowiem tę przewagę, że przynoszą wymierne zyski, a naliczanie podatku od zysków kapitałowych następuje w nich dopiero przy zakończeniu inwestycji.
Prospekt informacyjny
Gazeta Prawna dokonała analizy prospektu informacyjnego, którego postanowienia wiążą klientów przystępujących do Skarbiec Ochrony Kapitału Fundusz Inwestycyjny Otwarty. Przystępując do Skarbiec Ochrony Kapitału FIO wypełniamy formularz zlecenia nabycia jednostek uczestnictwa. Jednocześnie podpisujemy oświadczenie, w którym stwierdzamy, że zapoznaliśmy się z prospektem informacyjnym, zawierającym statut oraz tabelę opłat manipulacyjnych. Wiążą nas one od dnia nabycia przynajmniej części jednostki uczestnictwa do dnia zamknięcia ostatniego rejestru. Nie mamy wpływu na zmianę tych postanowień. Dlatego, jeśli znajdziemy w nim zapis, który nam nie odpowiada, mamy tylko jedno wyjście - zrezygnować z uczestnictwa w tym fundusz i wybrać inny.
Nabycie i odkupienie
W pkt 9.1.1 ppkt 1 prospektu znalazł się zapis mówiący o sposobach dokonywania pierwszego nabycia jednostek. Pierwszy z nich to wpłacenie środków pieniężnych na wskazany przez fundusz rachunek bankowy, drugi - przesłanie pisemnego zlecenia nabycia jednostek do funduszu na formularzu zaakceptowanym przez fundusz. Jednostki nabywamy w dniu wyceny, w którym fundusz dokona wpisania do rejestru liczby jednostek przez nas nabytych.
Ważne są także zasady odkupywania od uczestnika jednostek uczestnictwa przez fundusz. Zawarte one zostały w pkt 9.2 prospektu informacyjnego. Odkupienia od nas jednostek możemy żądać w każdej chwili. Jeżeli zażądamy odkupienia wszystkich jednostek zapisanych w rejestrze, będzie to równoznaczne z zamknięciem go. Stanie się to w następnym dniu wyceny po dniu odkupienia przez fundusz naszych jednostek. Należy także zapoznać się z zasadami określania dnia odkupienia jednostek uczestnictwa. Nie jest on tym samym dniem, w którym złożymy zlecenie odkupienia. Odkupienie jednostek następuje bowiem w chwili dokonania przez agenta transferowego wpisu do rejestru liczby odkupionych jednostek oraz kwoty należnej z tego tytułu zbywającemu. Jeżeli dostarczono agentowi takie zlecenie w dniu wyceny do godz. 9, otrzymamy środki z tytułu odkupienia jednostek według ceny odkupienia równej wartości aktywów netto funduszu na jednostkę uczestnictwa w następnym dniu wyceny. Natomiast w sytuacji, gdy żądanie dotarło do agenta w dniu wyceny po godz. 9, uczestnik otrzyma środki według ceny odkupienia z drugiego dnia wyceny po dniu wyceny, w którym agent otrzymał zlecenie. Dzień wyceny to dzień wyceny aktywów netto funduszu, ustalania wartości aktywów netto na jednostkę uczestnictwa. Jest nim dzień regularnej sesji na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.
Istotne jest, że od dnia złożenia dystrybutorowi żądania odkupienia nie może upłynąć więcej niż siedem dni kalendarzowych.
Ryzyko inwestowania
Inwestowanie w fundusz inwestycyjny wiąże się z ryzykiem. Jest wiele rodzajów ryzyk i ich występowanie lub ich brak zależy od typu funduszu. Ważne, aby zostały one umieszczone w prospekcie informacyjnym oraz opisane. Czasami jednak zdarza się, że w reklamach funduszu przemilczana jest ta kwestia. W przypadku omawianego funduszu w prospekcie informacyjnym znalazł się opis ryzyka związanego z inwestowaniem przez fundusz w poszczególne instrumenty finansowe oraz z inwestowaniem w jednostki uczestnictwa.
Opłaty manipulacyjne
Opłata za otwarcie rejestru zgodnie z postanowieniami prospektu omawianego funduszu ustalana jest przez towarzystwo, ale nie może być wyższa niż 20 zł.
Kolejną opłatą, na którą musimy zwrócić uwagę, jest opłata manipulacyjna za zbywanie jednostek uczestnictwa. Wysokość tej opłaty ustalana jest w oparciu o stawkę opłaty manipulacyjnej i podstawę jej naliczania, która jest różna w zależności od rodzaju zlecenia. Ważne jest zastrzeżenie, że stawka opłaty manipulacyjnej ustalanej przez towarzystwo nie może przekroczyć 5,5 proc. środków wpłacanych przez uczestnika w celu nabycia jednostek uczestnictwa.
Nieprawidłowości w działaniach
Gazeta Prawna dokonała przeglądu najczęściej występujacych nieprawidłowości w działaniach funuszy. Są to:
1) błędy w wycenie aktywów funduszu, które wpływają na ustalenie wartości jednostki uczestnictwa,
2) nieterminowe wypłaty przez fundusz środków pieniężnych z tytułu odkupienia jednostek uczestnictwa,
3) zwłoka w przydzielaniu jednostek uczestnictwa za dokonaną przez uczestnika wpłatę,
4) pobranie zbyt wysokiej opłaty manipulacyjnej,
5) nieprawidłowości przy dokonywaniu wypłaty dochodów funduszu, które nie są związane z odkupieniem jednostek uczestnictwa.
4 KROKI
Jeżeli uczestnik funduszu stwierdzi nieprawidłowości w jego działaniach, ma dwie możliwości postępowania, aby bronić swoich praw
I WARIANT
1 Złożyć reklamację lub skargę do towarzystwa zarządzającego funduszem
2 Złożyć skargę na działania towarzystwa, funduszu, agenta transferowego oraz dystrybutora do Komisji Papierów Wartościowych i Giełd
3 Komisja wszczyna postępowanie administracyjne przeciwko funduszowi, który naszym zdaniem dokonał naruszenia
4 W przypadku stwierdzenia naruszenia przez fundusz przepisów, postanowień statutu lub warunków zezwolenia Komisja nakłada na ten podmiot karę administracyjną, a w pewnych przypadkach - cofa zezwolenie na prowadzenie działalności
II WARIANT
1 Powiadomić depozytariusza o stwierdzeniu nieprawidłowości, albowiem ma on obowiązek występować w imieniu uczestników funduszu z powództwem przeciwko towarzystwu z tytułu szkody spowodowanej niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków w zakresie zarządzania funduszem
2 Opłacić koszty sądowe lub wnieść wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych (jeżeli spełniamy warunki zawarte w kodeksie postępowania cywilnego, upoważniające nas do takiego zwolnienia)
3 Wezwać podmiot, przeciwko któremu uzyskaliśmy orzeczenie, do zapłaty kwoty zasądzonej na naszą rzecz wraz z odsetkami oraz kosztami procesu
4 W przypadku gdy podmiot zobowiązany na mocy orzeczenia i wezwany przez nas do zapłaty, nie wywiąże się z obowiązku wypłacenia nam należności - wnieść do komornika wniosek o wszczęcie przeciwko niemu egzekucji
OPINIE
JUSTYNA OBRĘBSKA
prawnik, departament polityki konsumenckiej, UOKiK
Prowadzone w ostatnim czasie analizy rynku finansowego wskazują na bogatą ofertę funduszy inwestycyjnych kierowanych do konsumentów. Fundusze inwestycyjne są klasyfikowane wg różnych kryteriów. Każdy rodzaj charakteryzują inne rodzaje aktywów, w jakie fundusz może inwestować (fundusze akcji, indeksowe, prywatyzacji, zrównoważone, papierów wierzycielskich, stabilnego wzrostu, rynku pieniężnego). Istnieje także podział funduszy wg kryteriów ustawowych - wiąże się on z możliwościami nabywania i umarzania/sprzedawania jednostek uczestnictwa czy certyfikatów inwestycyjnych (fundusze - otwarte, mieszane, zamknięte, specjalistyczne otwarte i specjalistyczne zamknięte). Z różnymi rodzajami aktywów związany jest oczywiście inny poziom ryzyka inwestycji i o tym powinni pamiętać konsumenci. Fundusze akcji uważane są za najbardziej ryzykowne. Akcje przynoszą ponadprzeciętne wyniki w czasie hossy, w czasie bessy zazwyczaj generują duże straty.
Z obserwacji Prezesa Urzędu wynika, iż konsumenci wciąż postrzegają fundusze jako ryzykowny sposób oszczędzania. Pomimo to, fundusze inwestycyjne cieszą się większą popularnością, niż jeszcze kilka lat temu i są postrzegane jako coraz bardziej atrakcyjna forma lokowania środków pieniężnych przez Polaków, z uwagi na to, iż może przynosić znaczne dochody. Konsumenci korzystający obecnie z funduszy inwestycyjnych, są osobami wykształconymi, posiadającymi często wiedzę specjalistyczną w tym zakresie i lubiącymi ryzyko. Należy jednak przypuszczać, że w kolejnych latach liczba nabywców jednostek w funduszach inwestycyjnych zdecydowanie wzrośnie.
Decydując się na jakikolwiek fundusz inwestycyjny, nie należy przede wszystkim sugerować się zachęcającym przekazom reklamowym. Często kampanie reklamowe mogą wywoływać mylne wrażenie u konsumentów, iż inwestycja w jednostki funduszu jest korzystniejsza, niż jest w rzeczywistości. Hasła reklamowe mogą sugerować odbiorcom gwarantowany charakter zysku, tymczasem inwestycja w jednostki uczestnictwa funduszy wiąże się z określonym ryzykiem inwestycyjnym, nie gwarantuje osiągnięcia określonego zysku. Taki sposób przekazu reklam może wprowadzać konsumentów w błąd, co do rzeczywistych korzyści, jakie może on osiągnąć w przypadku skorzystania z danej oferty Banku, czy też TFI. Bardzo istotne z punktu widzenia konsumenta jest zapoznanie się ze Statutem oraz Regulaminem przed podjęciem decyzji o nabyciu jednostek w funduszu. Inwestując w fundusze warto patrzeć nie tylko na ewentualne zyski, ale także opłaty i prowizje oraz sposób ich naliczania. Analiza w tej materii nie jest oczywista i prosta. Środki powierzane instytucjom finansowym są obciążane różnymi opłatami. Fundusze inwestycyjne obciążane są opłatami manipulacyjnymi, kosztami limitowanymi i nielimitowanymi. Towarzystwa ubezpieczeniowe: opłatami wstępnymi, za ryzyko, administracyjnymi i likwidacyjnymi. Przy inwestycjach nastawionych na długi okres większą uwagę powinniśmy zwracać na wysokość opłaty za zarządzanie.
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przeprowadza obecnie pierwsze kontrole reklam i wzorców umownych stosowanych przez Banki i TFI, zgodnie z kompetencjami wynikającymi z ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. 2007 r., Nr 50, poz. 331 ze zm.).
AGNIESZKA SIWY
radca prawny, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy, oddział Gdańsk
Wybierając fundusz trzeba przede wszystkim zastanowić się więc, jaki jest cel naszej inwestycji, jakie kwoty możemy zainwestować, jak długo możemy poczekać na jej efekty oraz jakie ryzyko jesteśmy w stanie ponieść. Analizując oferty funduszy warto zwrócić uwagę na koszty związane z uczestnictwem w funduszu, politykę inwestycyjną funduszu. Powinno się również prześledzić wyniki finansowe funduszu za ostatnie kilka lat oraz zwrócić uwagę na jego dane finansowe prezentowane w sprawozdaniu finansowym oraz prospekcie informacyjnym. Ten ostatni dokument wskazuje także prawa i obowiązki obu stron związane z uczestnictwem w funduszu.