Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza to jedno z możliwych zachowań spadkobiercy w momencie, gdy dowie się, że został powołany do dziedziczenia. W takim przypadku bierze na siebie całość aktywów wchodzących w skład spadku oraz pewną część długów.
O dziedziczeniu z dobrodziejstwem inwentarza mówi art. 1031 § 2 Kodeksu cywilnego. Osoby decydujące się na to rozwiązanie odpowiadają za długi tylko do wysokości aktywów, określanych jako “stan czynny spadku”. Oznacza to, że jeśli spadkodawca wygenerował dług na poziomie np. 20 tysięcy zł i pozostawił po sobie samochód wart 15 tysięcy zł, spadkobierca jest zobowiązany do spłaty długu tylko do kwoty 15 tysięcy zł.
Prawo skutecznie chroni interesy wierzycieli
Mogłoby się wydawać, że opisana wyżej sytuacja jest całkiem korzystna dla osoby, która dziedziczy spadek, zwłaszcza jeśli wartość aktywów przekracza wartość długów. Okazuje się jednak, że prawo dość dobrze chroni interesy wierzycieli i w związku z tym sprawa nie jest taka prosta, jak mogłoby się wydawać. Podstawową kwestią, o której musi pamiętać spadkobierca jest to, że odpowiada on za długi nie tylko aktywami wchodzącymi w skład masy spadkowej, ale całym swoim majątkiem. Mówi o tym art. 1030 Kodeksu cywilnego:
“Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Od chwili przyjęcia spadku ponosi odpowiedzialność za te długi z całego swego majątku.”
Oznacza to, że jeśli spadkobierca roztrwoni majątek pochodzący ze spadku lub utraci go w jakikolwiek sposób (nawet w wyniku kradzieży), wciąż odpowiada za długi. Wynika to z faktu, iż w momencie przyjęcia spadku, łączy się on z majątkiem osobistym spadkobiercy, co pozwala na egzekucję z całego majątku.
Sposób na ograniczenie odpowiedzialności za długi spadkowe
Kolejną kwestią, o której trzeba pamiętać, jest przygotowanie wykazu lub spisu inwentarza. Jest to absolutnie konieczne, aby móc powołać się na ograniczenie swojej odpowiedzialności za długi do sumy wartości aktywów. Brak spisu inwentarza sprawia, że spadkobierca odpowiada za długi w pełnej wysokości, tak jak w przypadku prostego przyjęcia spadku. Przechodzą na niego zatem wszystkie aktywa i pasywa, nawet jeśli wcześniej złożył oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Osoby, które pozostają bierne i nie interesują się perspektywą dziedziczenia, muszą mieć świadomość, że taka postawa może skończyć się koniecznością spłaty długów, których wartość przewyższa aktywa.
Wykaz inwentarza to po prostu spis wszystkich aktywów i pasywów wchodzących w skład masy spadkowej. Dokument może zostać przygotowany przez spadkobiercę, zapisobiercę windykacyjnego lub wykonawcę testamentu. Następnie składa się go przed sądem lub notariuszem. Osoby, które zatają niektóre pasywa, sporo ryzykują. W takim przypadku zostanie bowiem wyłączona zasada ograniczenia odpowiedzialności za długi do wartości aktywów. Spis inwentarza jest z kolei przygotowywany przez komornika. W przypadku istnienia zarówno wykazu, jak i spisu, pierwszeństwo ma ten drugi, z uwagi na fakt, iż został przygotowany przez urzędnika państwowego.
Choć przygotowanie spisu wiążę się z większymi wydatkami, spadkobierca ma pewność, że dokument zawiera wszystkie informacje o stanie majątkowym spadkodawcy. To zatem dobre rozwiązanie dla osób, które nie mają pewności co do wartości długów i aktywów. Spis inwentarza przygotowany przez komornika jest bardziej szczegółowy niż wykaz, bowiem urzędnik państwowy ma większy dostęp do różnych dokumentów. Zgodnie z Kodeksem cywilnym, spadkobierca spłaca długi na podstawie złożonego wykazu, jednak od momentu pojawienia się spisu inwentarza, musi spłacać zobowiązania na jego podstawie.
Czy małżonek odpowiada za długi spadkowe?
Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza musi pamiętać, że wierzyciele nie będą czekać, aż spienięży on majątek wchodzący w skład masy spadkowej. Mają oni pełne prawo domagać się spłaty z majątku osobistego, wynagrodzenia za pracę lub dochodów z działalności gospodarczej. Na szczęście w tym przypadku nie ma możliwości egzekucji z majątku wspólnego, dlatego małżonek lub małżonka mogą spać spokojnie.
Osoby, które decydują się przyjąć spadek, powinny zabezpieczyć swoje interesy, aby uchronić się przed koniecznością spłaty wszystkich długów. W tym celu najlepiej skonsultować się z prawnikiem, który doradzi podjęcie konkretnych kroków prawnych.