Przepisy regulujące ochronę wynagrodzenia za pracę pracownika przewidują dwa rodzaje ograniczeń dotyczących wysokości potrąceń dokonywanych z tego wynagrodzenia. Po pierwsze, zostały przewidziane maksymalne granice potrąceń, po drugie, wskazano kwoty wolne od potrąceń.
Ustalając podstawę potrącenia, należy odliczyć z wynagrodzenia pracownika składki na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z 16 października 2007 r. przy potrąceniach z wynagrodzeń należy odliczać również składkę zdrowotną.
Od 1 stycznia 2019 r., po wejściu w życie ustawy z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych, przy określaniu podstawy do dokonania potrąceń należy też odliczyć wpłaty dokonywane do pracowniczego planu kapitałowego (PPK), jeżeli pracownik będący dłużnikiem nie zrezygnował z ich dokonywania.
Pracownicze plany kapitałowe to nowa dobrowolna forma oszczędzania. Są tworzone w celu systematycznego gromadzenia oszczędności przez uczestnika PPK (m.in. pracownika) z przeznaczeniem na wypłatę po osiągnięciu przez niego 60 roku życia.
Ustawa z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1342 ze zm.), będąca podstawą nowego systemu oszczędzania, objęła i obejmie kolejno:
• od 1 lipca 2019 r. – podmioty, które zatrudniały co najmniej 250 osób na 31 grudnia 2018 r.,
• od 1 stycznia 2020 r. – podmioty zatrudniające co najmniej 50 osób na 30 czerwca 2019 r.,
• od 1 lipca 2020 r. – podmioty zatrudniające co najmniej 20 osób na 31 grudnia 2019 r.,
• od 1 stycznia 2021 r. – pozostałe podmioty oraz jednostki sektora finansów publicznych.
Kluczowe dla ustanowienia w zakładzie pracy pracowniczego planu kapitałowego jest zawarcie dwóch rodzajów umów. Pierwsza z nich to umowa o zarządzanie PPK, zawierana między podmiotem zatrudniającym a instytucją finansową. Druga to umowa o prowadzenie PPK, również zawierana z instytucją finansową, jednak podmiot zatrudniający zawiera ją w imieniu i na rzecz swoich zatrudnionych.
Wpłaty na PPK będące źródłem przyszłych wypłat dla uczestników tego programu finansują w częściach podmiot zatrudniający oraz osoba zatrudniona, tj.:
• uczestnik PPK dokonuje ze środków własnych:
– obligatoryjnej wpłaty podstawowej – w wysokości 2% wynagrodzenia. Uczestnicy osiągający z różnych źródeł w danym miesiącu wynagrodzenie niższe niż 120% minimalnego wynagrodzenia mogą dokonywać wpłaty obligatoryjnej w wysokości między 0,5% a 2% wynagrodzenia,
– dobrowolnej wpłaty dodatkowej do 2% wynagrodzenia;
• podmiot zatrudniający dokonuje ze środków własnych:
– obligatoryjnej wpłaty podstawowej – w wysokości 1,5% wynagrodzenia,
– dobrowolnej wpłaty dodatkowej do wysokości 2,5% wynagrodzenia.
Środki gromadzone w ramach PPK stanowią prywatną własność uczestnika PPK. Oznacza to, że nie przepadają w przypadku śmierci tej osoby. W zależności od decyzji uczestnika PPK, będą one podlegać dziedziczeniu na zasadach ogólnych lub też trafią do osoby imiennie wskazanej przez uczestnika PPK.
Co do zasady środki zgromadzone na rachunku PPK nie podlegają ani egzekucji sądowej, ani administracyjnej. Ograniczenia te nie mają jednak zastosowania do egzekucji wszczętej w celu zaspokojenia roszczeń alimentacyjnych (w tym należności dla budżetu państwa powstałych z tytułu świadczeń wypłaconych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów).