Ministerstwo Sprawiedliwości opracowało założenia do reformy systemu świadczenia pomocy prawnej. Pracuje nad nim Zespół do opracowania koncepcji ustroju nowej adwokatury. Podstawowym założeniem jest scalenie zawodów adwokata i radcy prawnego. Założenia mają stanowić początek konsultacji z adwokturą i radcami prawnymi.
Minister Sprawiedliwości uznał, że reforma adwokatury ma zmierzać do uczynienia z niej instytucji dostosowanej do zmian, jakie w ostatnim ćwierćwieczu dokonały się w polskim oraz międzynarodowym systemie prawnym i społeczno- politycznym. Ponadto, zdaniem MS, istnienie w Polsce adwokatury i samorządu radców prawnych , jako odrębnych zawodów prawniczych, jest obecnie bezzasadne.
Nowa definicja adwokata
Podstawowym założeniem projektu ustawy jest zdefiniowanie na nowo zawodu adwokata. Ministerstwo podkreśla, że aktywność z zakresu świadczenia pomocy prawnej, w myśl nowej ustawy, będzie odpowiednikiem wykonywania zawodu adwokata. Zakres przedmiotowy działania adwokata powinien być szeroki z uwzględnieniem dotychczasowych doświadczeń połączonych grup zawodowych adwokatów i radców prawnych.
Do uregulowania pozostaje także kwestia świadczenia pomocy prawnej w ograniczonym zakresie przez osoby nie będące adwokatami, jak również nadzór nad sposobem świadczenia usług przez te osoby. Te zagadnienia będą jednak przedmiotem osobnych regulacji. Takich jak chociażby projekt ustawy o państwowych egzaminach prawniczych.
Niezależność Adwokatury i specjalizacje
Ustawa ma wyraźnie precyzować, że adwokat w wyrażaniu opinii prawnych jest związany wyłącznie zasadami etyki zawodowej. Adwokat będzie podlegał sądownictwu dyscyplinarnemu.
Ustawa ustanowi obowiązek podnoszenia kwalifikacji zawodowych, który zawody prawnicze mają narzucony od dawna przez samorządy.
Planuje się ponadto wprowadzenie specjalizacji. Podnoszenie kalifikacji w poszczególnych dziedzinach prawa służyć będzie możliwości uzyskania tytułu specjalisty.
Reforma aplikacji adwokackiej
Ministerstwo planuje wprowadzić zmiany w programie i zasadach szkolenia aplikantów adwokackich. Większy nacisk zostanie położony na sprostanie współczesnym standardom edukacji i jak najlepsze przygotowanie do egzaminu zawodowego. Resort chce w procesie szkolenie wykorzystywać nowoczesne techniki i formy elektroniczne kształcenia i wersyfikacji wiedzy. Aplikacja miałaby polegać na prowadzeniu własnej praktyki , pod nadzorem i kierunkiem patrona, w oparciu o jednolity program, znany aplikantom przed rozpoczęciem aplikacji.
Nowe zasady wykonywania zawodu
MS wskazuje , że adwokat będzie mógł pozostawać w stosunku pracy, za czym przemawiają argumenty czysto ekonomiczne oraz szerokie zastosowanie rynku pracy na płaszczyźnie biznesowej. Minister podkreśla, że usunięcie istniejącej fikcji w zatrudnianiu adwokatów i radców prawnych realizować będzie postulat przejrzystości funkcjonowania adwokatury.
Resort myśli także o wprowadzeniu tzw. wyłączności przedmiotowej spółek prawniczych, których przedmiotem działalności jest wyłącznie świadczenie pomocy prawnej. Wspólnikami tych spółek będą mogli być jedynie adwokaci, prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę w Polsce.
Zmiana w strukturze adwokatury
Ministerstwo planuje utworzenie nowych, dużych izb adwokackich. Mają się one pokrywać z apelacjami. Dzięki temu , zdaniem MS, wzmocnieni ulegnie niezależność samorządu adwokackiego. Połączenie dotychczasowych izb radcowskich z adwokackimi stworzy samorządowi większe możliwości finansowe.
W celu zapewnienia obu dotychczasowym grupom zawodowym wpływu na realny kształt nowego samorządu adwokackiego, przez określony w ustawie okres przejściowy MS proponuje zapewnić parytet dotychczasowych władz samorządowych. W pierwszej kolejności zagwarantować współpracę organów centralnych poprzez dokonanie wyboru Delegacji (opartej o parytet) przez NRA i KRRP. W jej składzie, jako przewodniczący zasiadałby przedstawiciel Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, decydujący w przypadku równości głosów Delegacji, jako organu kolegialnego.
Nowe zasady postępowania dyscyplinarnego
W celu urealnienia postępowań dyscyplinarnych ustawa ustanowi instytucję profesjonalnego rzecznika dyscyplinarnego, który w czasie pełnienia swojej funkcji nie będzie wykonywał czynnie zawodu adwokata.
Zgodnie z koncepcją MS, od orzeczeń dyscyplinarnych w I instancji, będzie przysługiwał środek zaskarżenia do sądu powszechnego.
Ministerstwo podkreśla, że prezentacja powyższych założeń stanowi początek konsultacji z samorządami adwokackim i radcowskim w kierunku wprowadzenia nowoczesnego systemu pomocy prawnej.
Katarzyna Caban/MS