Propozycja wprowadzenia ocen okresowych pracy sędziów zawarta została w projekcie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych przedstawionym przez Ministerstwo Sprawiedliwości i wywołała szeroką dyskusję środowisk prawniczych odnośnie jej zasadności.
Przedmiotową problematykę porusza także najnowszy raport Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i Fundacji FOR.
Raport „Ocena okresowa pracy sędziów. Analiza na tle propozycji Ministerstwa Sprawiedliwości”, podobnie jak wnioski i rekomendacje z niego płynące, został opublikowany w dniu 10 stycznia w ramach wspólnego programu obydwu instytucji nt. „Lepszy Wymiar Sprawiedliwości.”
Helsińska Fundacja Praw Człowieka i Fundacja FOR w raporcie rekomendują wprowadzenie ocen okresowych pracy sędziów, jako elementu kompleksowego projektu podnoszenia jakości i sprawności działania sądów w Polsce.
Propozycje zmian ustroju sądów powszechnych przygotowane w resorcie sprawiedliwości
Kilkanaście miesięcy temu Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło projekt nowelizacji ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych.
Wśród proponowanych zmian bodaj największe kontrowersje wśród części środowiska sędziowskiego zaczęły wzbudzać propozycje wprowadzenia ocen okresowych pracy sędziów oraz zmiana regulacji w zakresie obsadzania stanowisk funkcyjnych w sądach. Negatywną opinię w przedmiotowym zakresie wyraziło Stowarzyszenie Sędziów Polskich „IUSTITIA”
Jednakże w dniu 7 stycznia Minister Sprawiedliwości zapowiedział rezygnację z dotychczasowego pomysłu wprowadzenia ocen sędziów, przewidzianego w projekcie nowelizacji Prawa o ustroju sądów powszechnych. Zamiast tego ma się pojawić ocena opisowa ukierunkowana na rozwój sędziów.
Jeżeli oceniać to „kto” i według jakich kryteriów?
Jak wskazują przykłady opisane w raporcie, systemy oceny okresowej pracy sędziów są rozwiązaniem znanym i praktykowanym w państwach europejskich. Są również użytecznym narzędziem o ile zdaniem autorów raportu spełniają określone wymogi, nie naruszają niezawisłości i niezależności sędziowskiej.
Zdaniem Dawida Sześciło, współpracownika FOR i autora raportu, niezbędne jest zachowanie szczególnej staranności i ostrożności przy formułowaniu zasad przeprowadzania oceny. Osoby odpowiedzialne za ocenę pracy sędziów powinny być wybierane wśród przedstawicieli władzy sądowniczej, a nie władzy wykonawczej- czytamy w raporcie. Zdaniem autorów aby zapewnić przejrzystość procesu oceny, sędziowie powinni znać formułowane wobec nich oczekiwania, a także wiedzieć, jakie elementy ich pracy będą poddane ocenie. Ponadto sędzia, który otrzyma uwagi krytyczne wobec swojej pracy lub zarzuty popełnienia określonych uchybień, powinien mieć możliwość zaskarżenia do organu odwoławczego. Zdaniem autorów raportu ocena pracy sędziego zasadniczo nie powinna też rzutować na jego wynagrodzenie.
Raport wskazuje ponadto, iż Ministerstwo powinno jasno określić, kto i jak będzie przetwarzał uzyskane w toku ocen okresowych informacje na propozycje zmian organizacyjnych, strukturalnych i prawnych, eliminujących ujawnione w ramach oceny problemy.
Samoocena i weryfikacja środowiska
Autorzy raportu postulują wprowadzenie samooceny i ocen środowiskowych. Sędziowie powinni okresowo dokonywać samodzielnej oceny swojej pracy, wskazywać swoje mocne i słabe strony, a także wyznaczać cele dotyczące podniesienia kwalifikacji czy doskonalenia umiejętności- podkreślają autorzy. I wskazują, iż powinni podlegać również ocenie innych sędziów pracujących w danym sądzie i posiadających ten sam status zawodowy. Zadanie przygotowania odpowiednich mechanizmów, miałoby spocząć na barkach Ministra Sprawiedliwości i Krajowej Rady Sądownictwa
Jak czytamy w rekomendacjach do projektu wprowadzenie ocen okresowych pracy sędziów powinno stać się elementem kompleksowego projektu podnoszenia jakości i sprawności działania sądów w Polsce.
Jak podkreśla Adam Bodnar z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka "Liczymy, że Ministerstwo Sprawiedliwości weźmie pod uwagę wnioski wypływające z naszego raportu przy przygotowywaniu nowej koncepcji ocen okresowych sędziów
Burzliwa debata wokół propozycji wprowadzenia ocen okresowych pracy sędziów powoduje, że jej przyszłość pozostaje jednak niepewna.
Paulina Szewioła
Raport "Ocena okresowa pracy sędziów. Analiza na tle propozycji Ministerstwa Sprawiedliwości”
Zobacz także: