Ministerstwo sprawiedliwości przedstawiło założenia do projektu ustawy o państwowych egzaminach prawniczych. Zakłada ona jeden wspólny egzamin na wszystkie aplikacje prawnicze oraz możliwość świadczenia pomocy prawnej w określonym zakresie po pozytywnym przejściu egzaminu I stopnia.

Zdaniem resortu sprawiedliwości, pozostawienie dotychczasowego modelu naboru na aplikacje doprowadzi niebawem do całkowitej niewydolności systemu szkolenia.

Dwie drogi do zawodu

Projekt przewiduje dwie ścieżki dostępu do zawodów prawniczych. Pierwsza z nich wiedzie przez egzamin I stopni a następnie aplikację oraz egzamin II stopnia, który zastąpi obecnie obowiązujący, egzamin zawodowy. Druga ścieżka będzie polegała na zdanie egzaminu I stopnia oraz wykonywaniu, w okresie co najmniej 5 lat, czynności prawniczych, które będą ustawowo zdefiniowane oraz zdaniu egzaminu II stopnia bez konieczności odbycia aplikacji.

Zdanie egzaminu I stopnia będzie uprawniało osobę do świadczenie pomocy prawnej w ograniczonym zakresie. Po zdaniu tego egzaminu będzie można też rozpocząć szkolenie na wybranej aplikacji tj. adwokackiej, radcowskiej, notarialnej, sądowo-prokuratorskiej, referendarskiej, komorniczej czy legislacyjnej.

Dwa poziomy egzaminu

Zgodnie z pomysłem ministerstwa, egzamin I stopnia będzie miał tylko formę pisemną i byłby przeprowadzany na poziomie podstawowym i rozszerzonym. Poziom podstawowy stanowił będzie test składający się z zestawu 150 pytań – jednolity dla wszystkich zdających w całym kraju) dla wszystkich absolwentów prawa w formie testu sprawdzającego wiedzę, uprawniający po jego zdaniu i uzyskaniu odpowiednio wysokiej liczby punktów do ubiegania się o przyjęcie na aplikacje prawnicze. Poziom rozszerzony to 3 zadania polegające na: sporządzeniu projektu pisma procesowego, rozwiązaniu kazusu, sporządzeniu opinii prawnej lub projektu umowy albo innej czynności prawnej. Będzie on dobrowolny, dla osób, które zdały pozytywnie poziom podstawowy, sprawdzający umiejętności, uprawniający po jego zdaniu do świadczenia podstawowych czynności prawniczych, które polegałyby na: udzielaniu porad prawnych, w tym w szczególności: sporządzaniu opinii prawnych, projektów pism procesowych, umów i innych czynności prawnych, zastępstwie w postępowaniu przed organami administracji publicznej, a także zastępstwie przed sądami powszechnymi w sprawach należących do właściwości sądów rejonowych z wyłączeniem spraw z zakresu prawa karnego, rodzinnego i opiekuńczego.

Egzamin II stopnia

Osobami uprawnionymi do przystąpienia do egzaminu II stopnia będą aplikanci korporacyjni (adwokaccy, radcowscy i notarialni), nie obejmie on aplikantów sądowych, prokuratorskich i referendarskich, osoby z 5 – letnią praktyką w zakresie wykonywania czynności prawniczych, odbytą po zdaniu państwowego egzaminu prawniczego I stopnia, osoby, które uzyskały tytuł doktora nauk prawnych, osoby, które po zdaniu egzaminu referendarskiego pracowały na stanowisku referendarza sądowego przez okres co najmniej 5 lat, osoby które przepracowały co najmniej 6 lat na stanowisku asystenta sędziego lub asystenta prokuratora i mają ukończone wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskały tytuł magistra lub ukończyły uznane w Polsce zagraniczne studia prawnicze a także osoby, które ukończyły aplikację legislacyjną i przez okres co najmniej 5 lat wykonywały zadania legislatora.

Tylko egzamin pisemny

Egzamin II stopnia będzie tylko egzaminem pisemnym składającym się z dwóch części: ogólnej (test sprawdzający wiedzę) i specjalistycznej (prace pisemne sprawdzające umiejętności) w zakresie pełnym (planowanych jest 5 zadań) albo profilowanym (planowane są 4 zadania w przypadku specjalizacji adwokackiej i radcowskiej lub 3 zadania w przypadku specjalizacji notarialnej). Zdanie części specjalistycznej w zakresie pełnym uprawniać będzie do przystąpienia do konkursu na wolne stanowisko sędziego, powołania na stanowisko prokuratora, ubiegania się o wpis na listę adwokatów lub radców prawnych albo do powołania na stanowisko asesora notarialnego, na zasadach określonych w odrębnych ustawach. Zdanie części specjalistycznej w zakresie profilowanym uprawnia do ubiegania się o wpis na listę adwokatów lub radców prawnych albo powołania na stanowisko asesora notarialnego, w zależności od wybranego profilu egzaminu II stopnia.

Limity przyjęć

MS uznało, że możliwość odbywania poszczególnych aplikacji w konkretnych izbach lub radach przez osoby, które otrzymały pozytywny wynik z państwowego egzaminu prawniczego I stopnia musi być uzależnione od wyznaczonego minimum przyjęć. Zakłada, więc że ustawowo określony byłby minimalny limit liczby miejsc na poszczególnych aplikacjach z podziałem na rady lub izby. Limit ustawowy określony byłby procentowo i odnosił się do liczby adwokatów, radców prawnych czy notariuszy wykonujących zawód na terenie danej rady lub izby. Minister podkreśla, że podstawą ustalenie limitu będzie analiza liczby aplikantów obecnie odbywających aplikację w stosunku do liczby osób wykonujących dany zawód prowadzi do wniosku, że w ostatnich trzech latach na aplikację adwokacką w skali całego kraju przyjmowano średnio liczbę osób stanowiących 14 proc. liczby adwokatów, zaś na aplikację radcowską liczbę osób stanowiącą 6 proc. liczby radców prawnych. Tym samym wstępnie założono, iż minimalna ustawowa liczba miejsc na poszczególnych aplikacjach odpowiadałaby 10 proc. liczby osób wykonujących dany zawód na terenie danej rady lub izby. Resort tłumaczy, że nie będzie możliwa sytuacja, w której na aplikację w danej radzie lub izbie nie zostanie przyjęty żaden kandydat lub zostanie przyjęta taka liczba aplikantów, która faktycznie uniemożliwia szkolenie, co ma miejsce pod rządami obecnej ustawy., w liczbach bezwzględnych, w miarę dopływu do zawodu nowych osób;
Zgodnie z projektem, organy poszczególnych korporacji prawniczych co roku określałyby liczbę miejsc na aplikacjach, nie mniejszą niż minimum ustawowe ogłaszane przez Ministra Sprawiedliwości.
Katarzyna Rychter
Zobacz także:

Funkcja sędziego koroną zawodu prawnikaPrawnicy kontynuują naukę na studiach podyplomowych