Sejmowa Komisja Administracji i Spraw Wewnętrznych kończy prace nad rządowym projektem ustawy o ewidencji ludności wniesionym do laski marszałkowskiej w dniu 18 listopada 2008.

Zgodnie z rządowymi założeniami projekt ustawy miał znieść obowiązek meldunkowy dla obywateli polskich oraz obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej, EFTA – storn umowy o EOG oraz obywateli Konfederacji Szwajcarskiej. W jego miejsce miała być wprowadzona rejestracja miejsca zamieszkania.

U podstaw projektu legło między innymi przekonanie o anarchiczności obowiązku meldunkowego wprowadzonego w Polsce w latach dwudziestych oraz o konieczności przebudowy funkcjonowania administracji. Projekt miał w założeniu dążyć do integracji danych zawartych w dotychczas funkcjonujących rejestrach, do usprawnienia obiegu informacji i poprawy współpracy między organami administracji a obywatelami. Rząd chciał tym samym zapoczątkować dążenie do zwiększenia znaczenia rejestru PESEL, który miałby w przyszłości stać się zbiorem danych wyjściowych dla innych centralnych rejestrów państwowych. Ostatecznie miałoby to doprowadzić do zniesienia rejestracji miejsca zamieszkania jako odrębnej instytucji. Miejsce zameldowania miałoby w przyszłości zniknąć z dowodu osobistego. Zgodnie z założeniami projektu dotychczasowe miejsce zameldowania na pobyt stały stałoby się zarejestrowanym podstawowym miejscem zamieszkania. Z wejściem w życie nowej ustawy wygasłoby miejsce zameldowania na pobyt czasowy trwający do 3 miesięcy, zaś gminne zbiory meldunkowe zostałyby zastąpione rejestrami mieszkańców. Projekt usuwał obowiązek zameldowania przed upływem czwartej doby od dnia przybycia w przypadku przebywania pod tym samym adresem dłużej niż trzy doby. Likwidował także obowiązek rejestracji wszystkich dotychczasowych form pobytu o charakterze czasowym.

Tymczasem w toku prac idea ta została zredukowana do usunięcia sankcji karnych za niedopełnienie obowiązku meldunkowego jaki nakłada ustawa z 10 kwietnia 1974r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych oraz do wprowadzenia innych mniej istotnych w porównaniu z projektem rządowym zmian.

Po wniesieniu poprawek przez komisję sejmową ustawa wciąż utrzymuje instytucję zameldowania w miejscu pobytu stałego jak i czasowego odrzucając tym samym między innymi proponowaną przez rząd nieobowiązkową rejestrację dodatkowego miejsca zamieszkania. Zniesiono konieczność zameldowania się przed upływem czwartej doby licząc od dnia przybycia na teren określonej miejscowości, ale w to miejsce wprowadzono konieczność obowiązkowego zameldowania w miejscu stałego lub czasowego pobytu najpóźniej w 30 dniu, licząc od dnia przybycia. Projekt rządowy przewidywał taki termin rejestracji tylko dla zgłoszenia podstawowego miejsca zamieszkania. Konieczność zameldowania przed upływem czwartej doby od przybycia do danego miejsca została utrzymana dla cudzoziemców innych niż obywatele wymienionych wyżej państw członkowskich.

Projekt rządowy upraszczał procedurę zgłaszania miejsca zamieszkania m.in. przez brak konieczności umieszczania w formularzu zgłoszeniowym danych dotyczących wykształcenia oraz obowiązku wojskowego. Rezygnował także z obowiązku wymeldowania. Ponadto przewidywał dla obywateli polskich możliwość zgłoszenia miejsce zamieszkania drogą elektroniczną. Część z tych założeń utrzymała się po przejściu ustawy przez komisję. Wciąż jednak utrzymano obowiązek wymeldowania, jak również konieczność zgłoszenia wyjazdu poza granicę RP bez zamiaru stałego pobytu na okres dłuższy niż 12 miesięcy.

Co więcej możliwość zameldowania jest w dużej mierze uzależniona od właściciela lokalu lub innego podmiotu dysponującego tytułem prawnym do lokalu. Zarówno w formularzu zgłoszeniowym pobytu stałego jak i czasowego konieczny jest podpis osoby uprawnionej. Przy zameldowaniu trzeba będzie również przedstawić potwierdzenie pobytu w lokalu, dokonane przez podmiot dysponujący tytułem prawnym oraz, do wglądu, dokument potwierdzający tenże tytuł prawny. Nie ulegnie zatem redukcji, jak zakładał projekt rządowy, zjawisko tzw. pozornej bezdomności. Jeżeli właściciel lub inny uprawniony podmiot nie będzie chciał potwierdzić faktu zamieszkania danej osoby nie będzie ona mogła dokonać zgłoszenia.

Wymeldowania będzie można dokonać w formie dokumentu elektronicznego, podając jednocześnie adres elektroniczny służący do doręczeń. Elektronicznie będzie można także dokonać zgłoszenia o wyjeździe i powrocie z wyjazdu poza granice RP. W ten sposób nie dokonamy jednak zameldowania.

Biorąc pod uwagę powszechną praktykę ignorowania obowiązku meldunkowego tymczasowego miejsca pobytu, brak sankcji tym bardziej nie zmusi obywateli do wypełniania obowiązków zameldowania. Projekt po wyjściu z komisji z jednej strony wprowadza pewne zmiany i ułatwienia a z drugiej odrzuca wiele istotnych założeń rządowego projektu, mijając się z jego ideą. Projekt po pracach komisji pozostawia obowiązek meldunkowy na niemal niezmienionych zasadach.

Magdalena I. Galas