Podczas spotkania RPO z Ministrem Sprawiedliwości poruszony został temat profesjonalizacji usług mediacyjnych, wprowadzenia obowiązku szkolenia mediatorów, ich okresowej oceny i procedury odwoływania, a także wykorzystanie ich pracy w różnych postępowaniach.
W Polsce , zdaniem RPO, nie ma dużego zainteresowania tą formą rozwiązywania konfliktów ani ze strony uczestników postępowania, ani organów procesowych. Na poparcie tej tezy, RPO przytacza dane statystyczne. Wynika z nich między innymi fakt, że stale spada ilość spraw kierowanych do mediacji( na przykładzie postępowań karnych).
Według RPO, wbrew zamierzeniom ustawodawcy, który wprowadził alternatywne sposoby rozwiązywania konfliktów do polskiego sytemu prawnego, nie spełniają one skutecznie swojej roli.
Przyczyny nieskuteczności mediacji
RPO wśród przyczyn braku popularności mediacji wymienia niski stopień zaufania do osoby mediatora oraz zwątpienie co do jego kwalifikacji zawodowych. Rzecznik zauważa niepokojący fakt dysproporcji pomiędzy wymaganiami stawianymi mediatorom w konkretnych rodzajach postępowania. Dzisiaj, aby zostać mediatorem w sprawie cywilnej wystarczy cieszyć się pełnią praw publicznych, posiadać zdolność do czynności prawnych oraz nie być sędzią orzekającym. KPC nie stawia żadnych specjalnych wymagań, co ma wpływ na poziom merytoryczny mediatorów. Rzecznik stoi na stanowisku, że funkcja mediatora ma ogromne znaczenie , toteż nie wolno nie dbać o kształt jego formacji prawniczej i psychologicznej.
Kolejnym problemem, który zauważa RPO jest sytuacja, w której do wykazu osób uprawnionych do przeprowadzenia mediacji wpisywana jest organizacja lub stowarzyszenia, a sam proces mediacyjny jest prowadzony przez ich przedstawiciela. W takiej sytuacji, osoba stojąca na czele danej organizacji, może swobodnie wyznaczać mediatorów po subiektywnej ocenie ich kwalifikacji. Z danych statystycznych z 2010 roku w postępowaniach karnych wynika, iż jedynie co siódma sprawa zakończona w wyniku mediacji została prowadzona przez instytucję, resztą zaś zajmowali się przedstawiciele.
Zdaniem RPO nasuwa to wniosek, że brak określonych wymagań dotyczących osoby mediatora nie wpływa dobrze na gwarancję skuteczności danej mediacji.
RPO ponadto zauważa, że brakuje w Polsce sytemu oceny prac mediatorów, sposobu ich odwoływania oraz szkolenia. Prawo polskie nie przewiduje także skreślenia danego mediatora przez Prezesa Sądu ( jedynym rozwiązaniem jest skreślenie danej instytucji zaufania publicznego).
Zalecenia RPO
W ocenie RPO, przykładem dobrej regulacji prawnej dotyczącej mediacji i mediatorów jest Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 maja 2001 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach nieletnich((Dz. U z 2001 r. nr 56 poz. 591). Zawarto w niej tematykę szkoleń oraz warunki stawiane kandydatom na organizatora szkolenia mediatorów. I właśnie przeniesienie takiego systemu do modelu mediacji w innych postępowaniach, przyniosłoby według RPO pozytywny skutek.
KM/źródło:RPO
Zobacz także: