Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęły skargi notariuszy, w których stwierdza się, iż obowiązujący obecnie przepis art. 16 § 1 pkt 2a ustawy Prawo o notariacie, nakazujący Ministrowi Sprawiedliwości odwołanie notariusza, jeżeli ten ukończył 70 lat, stanowi przejaw sprzecznej z prawem dyskryminacji ze względu na wiek.

W ocenie skarżących wskazana norma „w sposób drastyczny ogranicza swobodę wykonywania działalności gospodarczej, zagwarantowaną art. 22 Konstytucji RP, a ponadto stoi w rażącej sprzeczności z treścią art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 2 Konstytucji, który gwarantuje, że nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny".

Ponadto skarżący zarzucają, iż restrykcyjne ograniczenie wiekowe dotyczy wyłącznie notariuszy, pozostawiając przedstawicielom innych zawodów prawniczych, adwokatom czy radcom prawnym, swobodną decyzję co do dalszego świadczenia usług po osiągnięciu przez nich wieku uprawniającego do uzyskania świadczeń emerytalnych.

Rzecznik Praw Obywatelskich wyraża pogląd, iż należałoby ponownie gruntownie rozważyć katalog przesłanek odwołania notariusza, w tym w szczególności odpowiedzieć na pytanie, czy zasadne jest utrzymanie regulacji, zgodnie z którą osoba zostaje pozbawiona możliwości wykonywania zawodu, i to bez względu na swoją kondycję umysłową czy fizyczną, w momencie osiągnięcia określonego wieku. Należy bowiem zwrócić uwagę, że pozostałe przesłanki odwołania notariusza, określone w art. 16 ustawy, dają wystarczające możliwości kontroli pracy notariusza i ewentualnego jego odwołania w przypadku pogorszenia się jej jakości, np. z uwagi na obniżoną sprawność. Samorząd notarialny, jak również Minister Sprawiedliwości, dokonując okresowych wizytacji, jest w stanie dokonać oceny w tym względzie.

Rzecznik Praw Obywatelskich przypomina, że art. 16 § 1 pkt 2a ustawy, który obliguje Ministra Sprawiedliwości do odwołania notariusza w związku z ukończeniem przez niego 70 lat, może być zgodne z obowiązkiem równego traktowania, tylko jeżeli cel, jaki stawia sobie krajowy ustawodawca jest zgody z prawem, a środki mające służyć jego osiągnięciu można uznać za właściwe i konieczne. W opinii Rzecznika Praw Obywatelskich należy przyjąć, że celem wprowadzenia limitu wieku są w tym wypadku względy bezpieczeństwa obrotu, a także realizowana polityka zatrudnienia. Rzecznik zaznacza jednak, iż przyznanie, że przyjęte środki są właściwe i proporcjonalne może być już jednak problematyczne.

PS/RPO