W dniu 2 grudnia 2010 r. Trybunał wydał orzeczenie w trybie prejudycjalnym, na wniosek Giudice di pace di Cortona (Włochy). Wyrok dotyczy postępowania Edyta Jakubowska przeciwko Alessandrowi Maneggi.
Stan faktyczny

E. Jakubowska pozwała A. Maneggię przed Giudice di pace di Cortona o zapłatę kwoty 200 EUR tytułem odszkodowania za przypadkowe uszkodzenie samochodu będącego jej własnością. W ramach tego sporu E.Jakubowska udzieliła pełnomocnictwa M. Mazzolaiemu i L. Nardelliemu, adwokatom wpisanym na listę prowadzoną przez okręgową radę adwokacką w Perugii.

Adwokaci ci, byli zarazem urzędnikami zatrudnionymi w niepełnym wymiarze czasu. Po wejściu w życie ustawy „w sprawie niemożności jednoczesnego wykonywania zawodu adwokata” i po upływie określonego w ustawie terminu 36 miesięcy na decyzję o utrzymaniu stosunku pracy, w momencie, w którym postępowanie przed sądem krajowym było już w toku, okręgowa rada adwokacka w Perugii wydała dwie decyzje o skreśleniu wspomnianych adwokatów z prowadzonej przez siebie listy. E. Jakubowska złożyła pismo, w którym wniosła o zezwolenie upoważnionym przez nią adwokatom na dalsze prowadzenie jej sprawy, twierdząc, że ustawa „w sprawie niemożności jednoczesnego wykonywania zawodu adwokata” jest niezgodna z traktatem WE oraz z ogólnymi zasadami ochrony uzasadnionych oczekiwań i poszanowania praw nabytych.

W tych okolicznościach Giudice di pace di Cortona postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z pięcioma pytaniami prejudycjalnymi. Pytania oscylowały wokół zagadnienia zgodności uregulowań krajowych w zakresie niemożności jednoczesnego wykonywania zawodu adwokata i pozostawania w innym stosunku pracy, z właściwą interpretacją przepisów wspólnotowych.

Interpretacja przepisów wspólnotowych

Według orzeczenia Trybunału, przepisy WE nie stoją na przeszkodzie przyjęciu uregulowania krajowego, które zakazuje urzędnikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy wykonywania zawodu adwokata, nawet jeśli posiadają oni uprawnienia do wykonywania tego zawodu. Uregulowanie to nie jest sprzeczne z przepisami WE nawet jeżeli nakazuje skreślenie takich osób z listy adwokatów.

Trybunał wypowiedział się również w zakresie interpretacji artykułu 8 dyrektywy 98/5/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 lutego 1998 r. mającej na celu ułatwienie stałego wykonywania zawodu prawnika w państwie członkowskim innym niż państwo uzyskania kwalifikacji zawodowych.

Według zaleceń Trybunału, powołaną dyrektywę należy interpretować w ten sposób, że przyjmujące państwo członkowskie może ustanowić względem adwokatów zarejestrowanych w tym państwie i zatrudnionych – w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy – jako pracownik najemny u innego prawnika, w zespole lub spółce prawniczej lub też w przedsiębiorstwie państwowym czy prywatnym, ograniczenia w jednoczesnym wykonywaniu zawodu adwokata i pozostawania we wspomnianym stosunku zatrudnienia. Jedyny warunek to, żeby ograniczenia te nie wykraczały poza to, co konieczne do osiągnięcia celu zapobieżenia powstaniu konfliktu interesu, i miały zastosowanie do wszystkich adwokatów zarejestrowanych w tym państwie członkowskim.
Kwestie poboczne omówione przez Trybunał w orzeczeniu
Trybunał przy okazji wypowiedział się w temacie pytań prejudycjalnych w żaden sposób nie wiążących się z właściwym przedmiotem powództwa, tak jak to miało miejsce w powyższym przypadku. To, że pytania prejudycjalne nie wiążą się z właściwym przedmiotem powództwa nie jest niedopuszczalne. Pytania te mają bowiem na celu umożliwienie sądowi krajowemu dokonania oceny zgodności z prawem przepisów krajowych, których zastosowanie doprowadziło do powstania kwestii incydentalnej, mającej formalny charakter, w zawisłym przed nim sporze. Zważywszy na to, że kwestia ta jest częścią tego sporu, wspomniany sąd może zwrócić się do Trybunału o dokonanie wykładni przepisów prawa Unii, które są jego zdaniem istotne w tym zakresie.
Trybunał dokonał wyjaśnień tego typu ze względu na to, że niektóre z rządów, które przedstawiły swe uwagi Trybunałowi, oraz Komisja Europejska, chociaż nie podważyły możliwości wystąpienia z takim odesłaniem prejudycjalnym, podniosły jednak zarzut niedopuszczalności względem pytań postawionych przez Giudice di pace di Cortona. W rezultacie jednak, dwa z pięciu zadanych pytań Trybunał uznał za niedopuszczalne.
Specyfika zawodu adwokata
Regulacje krajowe w powyższej materii mają na celu zapobieżenie powstaniu konfliktu interesów, który mógłby wynikać z sytuacji, w której adwokat byłby z jednej strony wpisany na listę adwokatów, a z drugiej strony pozostawał zatrudniony przez innego adwokata, w zespole lub spółce prawniczej lub też w przedsiębiorstwie państwowym czy prywatnym.
Ustanowiony przez włoską ustawę zakaz pozostawania przez adwokatów zarejestrowanych we Włoszech w stosunku zatrudnienia, nawet w niepełnym wymiarze czasu pracy, z jednostką prawa publicznego wchodzi w zakres przepisów określonych w art. 8 dyrektywy 98/5, przynajmniej w zakresie, w jakim wspomniany przepis dotyczy łączenia wykonywania zawodu adwokata z zatrudnieniem w przedsiębiorstwie państwowym.
W istocie brak konfliktu interesów jest nieodzowny dla wykonywania zawodu adwokata i oznacza w szczególności, że adwokaci muszą pozostawać w sytuacji niezależności wobec władz publicznych i innych podmiotów, których wpływom nie powinni. Zalecane jest, by przyjmowane w tym zakresie przepisy nie wykraczały poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celu zapobieżenia powstaniu konfliktu interesów, jednak Trybunał nie mógł zbadać w ramach wzmiankowanych pytań współmierności zakazu takiego jak ustanowiony przez ustawę „w sprawie niemożności jednoczesnego wykonywania zawodu adwokata”, gdyż problem ten nie został w pytaniach poruszony.

Roma Opoka

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 2 grudnia 2010 roku w sprawie C‑225/09

Zobacz także:

Wyrok w sprawie sprzedaży soczewek przez Internet

TK w sprawie odczytywania na rozprawie głównej protokołów przesłuchań