Zdjęcia w sieci. Jak prawo chroni twój wizerunek

Czym jest wizerunek?

Kategoria wizerunku w polskim prawie unormowana została w Ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawie pokrewnym. Przepisy te nie podają jednak definicji legalnej poruszanego pojęcia. Sądy i doktryna przyjmują natomiast, że wizerunek oznacza wytwór materialny, który za pomocą środków plastycznych przedstawia rozpoznawalną podobiznę danej osoby (lub danych osób). Będą to zatem portrety malarskie, karykatury jaki i fotografie.

Jak podaje M. Poźniak – Niedzielska i J. Szczotka, wizerunkiem będą dostrzegalne, fizyczne cechy człowieka tworzące jego wygląd i umożliwiające jego identyfikację.

Potrzebna zgoda

Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zgody osoby na nim przedstawionej. Może być ona wyrażona w różnoraki sposób: ustnie, pisemnie, czy też w formie aktu notarialnego. Niniejsze zezwolenie będzie wyłączać bezprawność osoby rozpowszechniającej. Powinno ono zawierać czas trwania zgody na rozpowszechnianie. Warto zaznaczyć, iż może ona być co do zasady odwołana w dowolnym momencie, czego konsekwencje powinny zostać uregulowane w umowie.Zgoda, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego oraz poglądami doktryny nie może być domniemana. Ma stanowić wyraźnie oświadczenie woli. Wrażający zgodę powinien być świadomy formy przedstawienia swojego wizerunku oraz miejsca i czasu jego publikacji.

Wyjątki

Ustawodawca wprowadził trzy wyjątki, kiedy zgoda na publikację wizerunku nie jest wymagana.

Po pierwsze możliwe jest rozpowszechniane wizerunku osoby, która otrzymała zapłatę za pozowanie. Fakt jej otrzymania stanowi bowiem wynagrodzenie za udzielanie zgody na rozpowszechnianie wizerunku.

Druga sytuacja związana jest z osobą, która jest powszechnie znana, a wizerunek powstał podczas pełnienia przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, czy też zawodowych. Do osób powszechnie znanych można zaliczyć takie osoby, które wprost lub w sposób dorozumiany godzą się na podawanie do publicznej wiadomości wiedzy o swoim życiu, w tym także osoby prowadzące działalność gospodarczą lub społeczną. Są to zatem osoby, które uczestniczą w życiu publicznym ( sygn. I CSK 465/08).

Możliwość legalnego rozpowszechniania wizerunku bez zgody danej osoby istnieje również w przypadku, gdy stanowi on jedynie część całości jaką jest np. zgromadzenie, krajobraz, czy też impreza publiczna. Przytaczany warunek jest dopuszczalny jedynie w sytuacji, w której wizerunek stanowi element akcydentalny bądź akcesoryjny przedstawionej całości. Oznacza to, iż w razie jego usunięcia nie zmieniły się przedmiot ani charakter przedstawienia. Zasadnicze w tym przypadku jest ustalenie relacji miedzy wizerunkiem, a pozostałymi elementami kompozycji (sygn. I ACa 957/01).

Zdjęcia grupowe

Naczelny Sąd Administracyjny wydając wyrok (sygn. I OSK 667/09) odniósł się do kwestii publikacji w serwisie internetowym zdjęcia grupowego (nawet sprzed kilkunastu lat) wraz z podpisaniem osób na nim sportretowanych. Zdaniem sądu niniejsze oznaczenie osób jest podaniem danych osobowych rozumieniu ustawy o ochronie danych osobowych (art. 6 ust. 2). Stwierdza również, iż zamieszczenie takiego zdjęcia bez podania danych osobowych nie będzie naruszeniem ustawy o ochronie danych osobowych, ponieważ ustalenie tożsamości osób widniejących na fotografii pociągałoby za sobą nadmierne koszty, czas lub działania.

Brak zgody. Jak chroni nas prawo

Wizerunek chroniony jest zarówno przez przepisy kodeksu cywilnego, zgodnie z którym prawo do niego jest dobrem osobistym, jak i przez właściwe przepisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Co warto podkreślić, nasz wizerunek w sieci internetowej jest chroniony na takich samych zasadach jak poza nią.

W przypadku braku uzyskania zgody na rozpowszechnianie wizerunku, osoba która na nim widnieje domagać może się zaniechania takiego działania. Osoba dopuszczająca się naruszenia powinna dopełnić czynności, które są niezbędne do usunięcia jego skutków.

Opierając się zatem na art. 24 k.c. oraz art. 83 w zw. z art. 78 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w przypadku naruszenia naszego wizerunku mamy prawo żądać:
• zaniechania dalszego rozpowszechniania wizerunku
• doprowadzenia do usunięcia skutków naruszenia prawa do wizerunku,
• otrzymania nawet trzykrotności wartości wynagrodzenia za wykorzystanie wizerunku (gdy naruszenie tego prawa ma charakter zawiniony),
• odszkodowania za doznaną krzywdę związaną z naruszeniem,
• przekazania określonej sumy na wskazany przez uprawnionego cel społeczny.

Kradzież tożsamości

Nasz wizerunek ochrania także kodeks karny. Art. 190a § 2 k.k., wprowadza sankcje za przestępstwo kradzieży tożsamości. Przestępstwo to polega na poszywaniu się pod inną osobę, wykorzystując do tego jej wizerunek lub inne dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej. Każdy, kto narusza ten przepis podlega karze pozbawienia wolności do trzech. Jeśli działanie sprawcy wywoła chociażby próbę samobójstwa poszkodowanego, za czyn ten będzie mógł trafić do więzienia nawet na 10 lat.
Jeśli chodzi o świat internetowy, przestępstwo to może polegać na utworzeniu fałszywego konta w serwisie społecznościowym.

Istotną kwestią, jeśli chodzi o kwalifikację prawną czynu jest intencjonalne działanie sprawcy i jego motywacja skierowana na wyrządzenie szkody osobistej bądź majątkowej. Działanie to nie musi być jednak uporczywe jak w przypadku stalkingu.

Bądź rozważny

Jak widać istnieje wiele przepisów, które chronią nasz wizerunek nie tylko w świecie rzeczywistym jak i również wirtualnym. Należy jednak zawsze pamiętać o elementarnych zasadach bezpieczeństwa podczas korzystania z komputera oraz starać się rozważnie i rozsądnie udostępniać swój własny wizerunek w sieci.