Zasada zaufania obywatela do państwa nie oznacza, że organ nie może zmieniać ocen prawnych, w szczególności gdy zmiana prowadzi do prawidłowego zastosowania określonych przepisów. Nie może jednak czynić tego dowolnie, w sposób uniemożliwiający kontrolę argumentacji przemawiającej, w jego ocenie, za przedmiotową zmianą.
STAN FAKTYCZNY
Decyzją z listopada 2009 r. odmówiono wnioskodawczyni przyznania zasiłków rodzinnych i dodatków z tytułu samotnego wychowywania dzieci oraz dodatków z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego na dwóch synów. Rozstrzygnięcie to zostało wydane po ustaleniu, że wnioskodawczyni przekroczyła ustawowe kryterium dochodowe uprawniające do przyznania świadczenia. Odwołanie od decyzji złożyła wnioskodawczyni, zarzucając m.in. naruszenie zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa (art. 8 k.p.a.) przejawiające się radykalną zmianą poglądów. Samorządowe kolegium odwoławcze utrzymało zaskarżoną decyzję w mocy.
Z UZASADNIENIA
W ocenie wojewódzkiego sądu administracyjnego skarga zasługiwała na uwzględnienie, Zdaniem sądu ustalenia, na podstawie których organy obydwu instancji wyprowadziły wniosek o przekroczeniu przez skarżącą kryterium dochodowego, są zdecydowanie przedwczesne. Sędziowie podkreślili, że w postępowaniu administracyjnym wydanie prawidłowej decyzji w każdym przypadku powinno poprzedzać dokładne ustalenie stanu faktycznego. Zasada prawdy obiektywnej skonkretyzowana w art. 77 par. 1 i art. 80 k.p.a. oznacza bowiem, że organy orzekające zobowiązane są w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy i podejmować wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i załatwienia sprawy. Nie oznacza to zwolnienia strony od dowodzenia okoliczności, z których wywodzi określone skutki prawne, jednak rola organu w poszukiwaniu i zgromadzeniu materiału dowodowego powinna być szczególnie aktywna. Ponadto tylko materiał dowodowy znajdujący się w aktach sprawy pozwala sądowi na kontrolę przeprowadzonego postępowania administracyjnego. Równocześnie prawidłowe zbadanie i ustalenie wszystkich okoliczności faktycznych sprawy (ustalenie stanu rzeczywistego) jest podstawowym warunkiem właściwego zastosowania przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku podkreślił, że wbrew argumentacji podanej w uzasadnieniach rozstrzygnięć administracyjnych nie można zaakceptować sytuacji, w której organ w kolejnych decyzjach zmienia swoje stanowisko, odmawia stronie uprawnienia do świadczenia przyznanego uprzednio na podstawie identycznych ustaleń faktycznych i czyni to bez uprzedzenia strony o powodach takiego postępowania, bez umożliwienia zajęcia jej stanowiska przed wydaniem niekorzystnego rozstrzygnięcia oraz bez przekonującego uzasadnienia. Opisana zmienność poglądów prawnych stanowi naruszenie zasady zaufania obywatela do państwa. Zdaniem WSA zasada ta powinna być interpretowana formalistycznie. Oznacza to, że organ ma prawo do odmiennych ocen tych samych okoliczności prawnych, natomiast nie może to być wynikiem dowolności. Wymaga to wyjaśnienia w uzasadnieniu decyzji celem przekonania strony, że jej stanowisko zostało poważnie wzięte pod uwagę, a jeżeli zapadło inne rozstrzygnięcie, to że przyczyną tego stanu rzeczy są istotne powody.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 9 marca 2010 r., sygn. akt II SA/Bk 31/10.