Na co jednostki samorządu terytorialnego powinny zwrócić szczególną uwagę przy przetargach dotyczących dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego? Czy zawarte umowy bez przetargu można kwestionować?
Zawarcie umowy (nie tylko ubezpieczenia) przy zastosowaniu procedur zamówienia publicznego faktycznie wymaga dodatkowego nakładu pracy ze strony i zamawiającego, i wykonawcy. Z jednej strony będzie to należyte przygotowanie specyfikacji i istotnych warunków zamówienia, a z drugiej opracowanie oferty w taki sposób, aby odpowiadała wymaganiom określonym w specyfikacji. Artykuł 29 ust. 1 prawa zamówień publicznych nakłada na zamawiającego obowiązek opisania przedmiotu zamówienia w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń, uwzględnienia wszystkich wymagań i okoliczności mogących mieć wpływ na sporządzenie oferty. Zapis ten służy realizacji ustawowych zasad uczciwej konkurencji, a co za tym idzie zasady równego dostępu do zamówienia, wyrażonych w art. 7 ust. 1 ustawy. Biorąc pod uwagę art. 29 ust. 2 prawa zamówień publicznych, zgodnie z którym przedmiotu zamówienia nie można opisywać w sposób, który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję, do stwierdzenia faktu nieprawidłowości w opisie przedmiotu zamówienia, a tym samym sprzeczności z prawem, wystarczy jedynie zaistnienie możliwości utrudniania uczciwej konkurencji poprzez zastosowanie określonych zapisów w specyfikacji, niekoniecznie zaś realnego uniemożliwienia takiej konkurencji.
W określaniu warunków przetargu wśród wymaganych dokumentów należy zwrócić uwagę na posiadanie zezwolenia właściwego organu państwowego na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej przez oferenta. Ważne też jest wskazanie terminu obowiązywania umowy, który zgodnie z prawem zamówień publicznych powinien być określony. Tymczasem umowy ubezpieczenia z racji swej specyfiki zazwyczaj zawierane są na czas nieokreślony. W tym kontekście istotne jest ustalenie zasad pozwalających na zachowanie ciągłości ubezpieczenia, także ze względu na zakaz z art. 144 prawa zamówień publicznych, podobnie zresztą jak i zakaz z art. 140 tej ustawy dotyczący zmiany umowy – wykraczającej poza opis przedmiotu zamówienia, zawarty w specyfikacji istotnych warunków zamówienia, które to zakazy zmierzają do szeroko pojętej ochrony równego dostępu do zamówień publicznych oraz uczciwej konkurencji, pod rygorem nieważności umowy zmieniającej uprzednio zaciągnięte zobowiązanie.
Z ostrożności należy zastrzec możliwość dokonania zmiany umowy w ogłoszeniu o zamówieniu lub w specyfikacji istotnych warunków zamówienia oraz określić warunki takiej zmiany, biorąc pod uwagę chociażby zmienność liczby pracowników, którzy będą podlegać takiemu ubezpieczeniu. Warto także określić warunki indywidualnej kontynuacji ubezpieczenia grupowego po ustaniu zatrudnienia.
Zgodnie z art. 200 prawa zamówień publicznych zamawiający, który udzielił zamówienia bez stosownego przetargu, podlega karze pieniężnej od 3 do nawet 150 tys. zł, w zależności od wartości zamówienia. Poza tym, gdy organ kontrolny stwierdzi, że konkretna osoba odpowiada za naruszenie prawa zamówień publicznych, może skierować wniosek o ukaranie za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
W kwestii polis już zawartych i obowiązujących bez zachowania wyżej omówionych procedur przetargu wydaje się, że nie można stwierdzić ich nieważności z mocy prawa. Jedynie osoby zainteresowane, mające w tym interes prawny, mogłyby wytoczyć powództwo w trybie art. 189 kodeksu postępowania cywilnego o ustalenie nieważności tak zawartej umowy.

BARTOSZ FRĄCZYK, radca prawny, partner w kancelarii Frączyk & Frączyk w Krakowie