Czy można wprowadzić do umowy spółki z o.o. postanowienia o przymusowym umorzeniu udziałów wspólnika w przypadku naruszenia przez niego obowiązków?
Marcin Schulz
radca prawny w kancelarii Linklaters
Przymusowe umorzenie udziałów w spółce z o.o. uregulowane jest w art. 199 k.s.h. Podstawowym warunkiem jego przeprowadzenia jest wprowadzenie do umowy spółki postanowień określających m.in. przesłanki umorzenia przymusowego. W najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, że przesłanki te nie mogą dotyczyć okoliczności, które uzasadniałyby wyłączenie wspólnika ze spółki na podstawie z art. 266 par. 1 k.s.h. (wyrok SN z 12 maja 2005 r., sygn. akt V CK 562/04). Innymi słowy, nie mogą to być przesłanki o charakterze sankcyjnym, a więc zazwyczaj zawinione działania lub zaniechania wspólnika, które uniemożliwiają pozostałym wspólnikom dalszą z nim współpracę. Przyjęcie poglądu Sądu Najwyższego oznaczałoby negatywną odpowiedź na postawione pytanie i konieczność skorzystania z innych możliwości. Jedną z nich mogłoby być wprowadzenie do umowy wspólników (zawieranej obok umowy spółki) kar umownych dotyczących naruszenia przez wspólników przyjętych w tej umowie obowiązków (np. obowiązku udzielania spółce właściwego wsparcia finansowego). Można by też myśleć o zabezpieczeniu roszczeń wobec niepewnego wspólnika zastawem rejestrowym na obejmowanych przez niego udziałach w spółce i dopuszczeniu w umowie zastawu przejęcia przez zastawnika zastawionych udziałów na własność w przypadku naruszenia przez zastawcę zobowiązań przyjętych w umowie wspólników. Praktyka obrotu dowodzi jednak, że pogląd przyjęty przez SN jest niejednokrotnie ignorowany. Wiele umów spółek dopuszcza przeprowadzenie przymusowego umorzenia udziałów także w przypadku naruszenia przez wspólnika podjętych przez niego zobowiązań, zaś sądy rejestrowe jedynie sporadycznie kwestionują takie zapisy. Osobiście opowiadam się za dopuszczalnością takich postanowień. Istotne jest, aby nie miały one charakteru otwartego i ocennego, lecz wystarczająco precyzowały okoliczności, których wystąpienie uzasadniałoby przymusowe umorzenie udziałów wspólnika, którego okoliczności te dotyczą.