Kuratorzy sądowi nie mają prawa zlecać wykonania wywiadów środowiskowych swoim kolegom po fachu – twierdzi Ministerstwo Sprawiedliwości.
Zdaniem Departamentu Wykonywania Orzeczeń i Probacji Ministerstwa Sprawiedliwości kurator sądowy nie może zarządzać zbierania informacji dotyczących skazanych ani Policji, ani innym kuratorom pracującym niekiedy w odległych o kilkaset kilometrów miejscowościach. Musi wykonywać je sam albo zwracać się z prośbą o ich zlecenie do sędziów.
– To absurdalna nadinterpretacja przepisów w kierunku sformalizowania procedury, co w praktyce paraliżuje pracę kuratorów – twierdzi Andrzej Martuszewicz, przewodniczący Krajowej Rady Kuratorów.

Spór o interpretację

Spór na linii ministerstwo-kuratorzy powstał po tym, jak resort przygotował własną interpretację przepisu art. 14 kodeksu karnego wykonawczego, będącą odpowiedzią na pytanie Prezesa Sądu Okręgowego w Opolu, i wątpliwości Rzecznika Praw Obywatelskich. Ust. 1 powołanego artykułu stanowi, że w postępowaniu wykonawczym organ wykonujący orzeczenie może zarządzić zebrania informacji dotyczących skazanego, w szczególności w drodze wywiadu środowiskowego przeprowadzonego przez kuratora sądowego. W razie uzasadnionych wątpliwości co do tożsamości skazanego taki organ może zaś zażądać ustalenia jego tożsamości przez Policję. Ministerstwo stoi na stanowisku, że przepisy nie uprawniają kuratorów do decydowania, kto ma wykonywać wywiady środowiskowe. Innego zdania są przedstawiciele tego zawodu, którzy pismo traktują jako nieuzasadnioną ingerencję w ich dotychczasową praktykę.

Logika kontra praktyka

– Wykładnia gramatyczna przepisu wskazuje jednoznacznie na to, że kurator sądowy jest podmiotem wykonującym zarządzenie organu (np. sądu), a nie podmiotem zarządzającym zebranie informacji. Odmienna interpretacja prowadziłaby do wniosku sprzecznego z zasadami logiki, że kurator sądowy mógłby zarządzić zebranie informacji przez innego kuratora sądowego. Mogłoby to prowadzić do sporów kompetencyjnych – tłumaczy Joanna Dębek z Ministerstwa Sprawiedliwości.
Stanowisko resortu znacznie utrudniło wykonywanie obowiązków kuratorom.
– W ten sposób doszło do paraliżu wykonywania orzeczeń, gdyż kurator nie ma możliwości kontroli okresu próby skazanego zamieszkującego poza jego terenową właściwością – zauważa Andrzej Martuszewicz.
Kuratorzy twierdzą, że nietrafny pogląd ministerstwa zaczęli wcielać w życie niektórzy policjanci, którzy na jego podstawie odmawiają wykonywania zleconych wywiadów. W niektórych regionach obawiający się represji ze strony przełożonych kuratorzy nie chcą też udzielać pomocy swoim kolegom po fachu.

Bieganie po podpisy

Według resortu sprawy, w których skazany przebywa w innym miejscu aniżeli zespół kuratorskiej służby sądowej, należą do rzadkości. Dodatkowo w tej części spraw około połowy stanowią sprawy, w których chodzi o kontrole wykonania jednorazowego obowiązku (np. przeproszenia pokrzywdzonego, naprawienia szkody, etc.).
– W takich sprawach nie ma potrzeby zlecania sporządzenia wywiadu środowiskowego innemu kuratorowi, a jedynie wystarczy ustalenie, czy skazany wykonał ów obowiązek (np. korespondując z pokrzywdzonym) – mówi Joanna Dębek. Ministerstwo zasugerowało, że w pozostałych sprawach kurator powinien zwrócić się o wydanie stosownego zarządzenia do sądu. W praktyce sprowadza się to jednak do biegania do sędziów po podpisy pod wcześniej napisanymi zarządzeniami.
– Nie ma przeszkód, aby sądowy kurator zawodowy zlecał zbieranie informacji o skazanych innym kuratorom w ramach służby kuratorskiej. Każdy kurator ma z kolei prawo uzyskać pomoc Policji w wykonywaniu swoich obowiązków. Nie ma zaś upoważnienia do wydawania wiążących zarządzeń policjantom, gdyż ci podlegają administracyjnie ministrowi spraw wewnętrznych i administracji – wyjaśnia prof. Stefan Lelental z Uniwersytetu Łódzkiego i współautor obowiązującego kodeksu karnego wykonawczego.
5,1 tys. kuratorów zawodowych pracuje w polskich sądach
PRZYKŁADOWE OBOWIĄZKI KURATORA ZAWODOWEGO
1) występowanie z wnioskiem o uchylenie dozoru,
2) przeprowadzanie wywiadów środowiskowych,
3) współpraca z gminą w zakresie świadczenia pomocy społecznej w środowisku otwartym,
4) organizacja pracy podległych kuratorów społecznych,
5) sygnalizowania sądowi przyczyn przewlekłości postępowania wykonawczego.
Podstawa prawna
● Ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. nr 90, poz. 557 z późn. zm.).