Regulacje prawne określają skutki udzielenia zabezpieczenia długu niewymagalnego (czyli takiego, którego termin zapłaty jeszcze nie nadszedł) w przypadku upadłości dłużnika. Kiedy udzielenie zabezpieczenia takiego długu może okazać się bezskuteczne?
Przepisy prawa upadłościowego przewidują bezskuteczność zabezpieczeń długu niewymagalnego udzielonych w terminie dwóch miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Powyższy zakaz ma chronić ewentualnych innych wierzycieli i zabezpieczać ich interesy przed tzw. wypływem majątku upadłego. Wspomniane regulacje obejmują wszelkiego rodzaju zabezpieczenia długu, przykładowo hipotekę, zastaw czy cesję wierzytelności.
Warto przy tej okazji podkreślić, że udzielenie zabezpieczenia długu wymagalnego nie skutkuje bezskutecznością. Rygor bezskuteczności dotyczy bowiem jedynie długu niewymagalnego.
Jak wskazuje się w literaturze prawa, a także w orzecznictwie Sądu Najwyższego (wyrok SN z 20 marca 2002 r., sygn. akt V CKN 888/00), zabezpieczenie długu niewymagalnego będzie skuteczne również wówczas, jeśli dług powstanie równocześnie z zabezpieczeniem.
Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz ostateczne ogłoszenie upadłości dłużnika nie pozbawia jednak wierzyciela możliwości obrony swoich praw związanych z udzielonym zabezpieczeniem. Wierzyciel może bowiem w drodze powództwa lub zarzutu żądać uznania zabezpieczenia za skuteczne.
Warunkiem jest jednak to, żeby w czasie ustanawiania zabezpieczenia nie wiedział on o istnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości.
Jeśli natomiast sąd uzna udzielenie zabezpieczenia za bezskuteczne, to skutki tego w przypadku postępowania upadłościowego mogą być bardzo daleko idące dla wierzyciela.
W toku postępowania upadłościowego wierzyciel nie będzie mógł bowiem liczyć na zaspokojenie swoich wierzytelności bezpośrednio z przedmiotu zabezpieczenia, przykładowo nieruchomości, w przypadku ustanowienia hipoteki.
W takiej sytuacji będzie brał udział na równi z pozostałymi wierzycielami w podziale sumy uzyskanej z likwidacji masy upadłościowej.