Niegodność dziedziczenia trzeba udowodnić. Przepisy po zmianach [PORADA]

„Czy mój syn powinien odziedziczyć spadek, jeżeli nie opiekował się i zaniedbywał swojego ojca? Słyszałam, że po ostatnich zmianach w prawie spadkowym powinien być niegodnym dziedziczenia” – pyta Czytelniczka.

To prawda, po ostatnich zmianach w prawie spadkowym istnieje więcej przesłanek uznania spadkobiercy niegodnym dziedziczenia, jednak nie następuje to automatycznie. Konieczne jest wytoczenie odpowiedniego powództwa. Co istotne, ciężar wykazania niegodności spoczywa na powodzie. W tym zakresie przepisy się nie zmieniły.

Czym jest niegodność dziedziczenia?

Przepisy przewidują rozwiązania na wypadek, gdyby spadkobierca nie zasługiwał na spadek. Przesłanki uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia zostały zawarte w Kodeksie cywilnym. Po pierwsze, spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy. Po drugie – jeżeli podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności. Trzeci powód zachodzi wówczas, gdy spadkobierca umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego. Przepisy, które weszły w życie 15 listopada 2023 r. wprowadziły też czwartą przesłankę w postaci uporczywego uchylana się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową. Piąta – również nowa przesłanka – dotyczy uporczywego uchylania się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

Aby można było powołać się na nowe przyczyny niegodności dziedziczenia, zachowania spadkobiercy muszą mieć miejsce po 15 listopada 2023 r.

Jak wnieść pozew do sądu?

Właściwym jest tu co do zasady sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy. Jeżeli wartość przedmiotu sporu przewyższa sto tysięcy złotych, to pozew składa się w sądzie okręgowym. Gdy wartość ta jest mniejsza - sąd rejonowy. Pismo podlega opłacie, można ubiegać się o zwolnienie z kosztów sądowych.

Czy trzeba udowodnić niegodność dziedziczenia?

Należy też pamiętać o art. 6 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W praktyce oznacza to, iż w sprawie to powód powinien wykazać przesłanki niezbędne do uznania spadkobiercy niegodnym dziedziczenia. W każdej sytuacji dowody te mogą być inne.

Jeżeli spadkobierca przebaczył spadkobiercy, to nie może on zostać uznany przez sąd za niegodnego. Jednak w takiej sytuacji ciężar udowodnienia przebaczenia będzie spoczywał na pozwanym.