Możliwość zapłaty zachowku w ratach to stosunkowo nowe rozwiązanie, wprowadzone w 2023 roku. Zmiana ta ma kluczowe znaczenie dla osób, które ze względu na swoją sytuację materialną nie mają środków na jednorazową zapłatę. Jakie warunki trzeba spełnić?
Czy zachowek można zapłacić w ratach?
Obowiązany do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku może żądać odroczenia terminu jego płatności, rozłożenia go na raty, a w wyjątkowych przypadkach – jego obniżenia, przy uwzględnieniu sytuacji osobistej i majątkowej uprawnionego do zachowku oraz obowiązanego do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku. Tak stanowi art. 9971 § 1 Kodeksu cywilnego.
Oznacza to, iż obie strony mogą porozumieć się co do zastosowanie takiego rozwiązania. W braku porozumienia o rozłożeniu na raty zapłaty zachowku będzie rozstrzygał sąd w procesie o zapłatę zachowku.
Ważna jest sytuacja osobista i majątkowa, a także termin
Ważne
W każdej sprawie sąd będzie badał to czy sytuacja osobista i majątkowa osób uprawnionych do zachowku oraz osoby obowiązanej do zaspokojenia roszczeń z tytułu zachowku daje podstawy do uwzględnienia żądania rozłożenia na raty wysokości zachowków.
W takich sprawach bardzo ważne są też terminy. Otóż w przypadku rozłożenia na raty roszczenia z tytułu zachowku terminy ich uiszczenia nie mogą przekraczać łącznie pięciu lat. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd, na wniosek zobowiązanego, może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych lub przedłużyć ten termin. Zmieniony termin nie może być jednak dłuższy niż dziesięć lat.
Pamiętajmy, iż roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.
Czym jest zachowek i komu przysługuje?
Zachowek przysługuje określonym bliskim spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Są to: zstępni spadkodawcy (dzieci, wnuki itd.) jego małżonek oraz rodzice.
Przykład
Pan Krzysztof w testamencie spadek przekazał tylko swojej córce, pomijając żyjącą jeszcze żonę i syna. W takim przypadku żona i syn będą mogły wystąpić z roszczeniem o zachowek, jeżeli nie otrzymali go np. w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny.
Zachowek co do zasady wynosi połowę wartości spadku. Jeżeli jednak uprawiony jest trwale niezdolny do pracy albo małoletni, to zachowek wynosi 2/3 wartości tego udziału.
Pozew o zachowek wnosi się do sądu właściwego według miejsca zamieszkania pozwanego. Jeżeli wartość przedmiotu sporu przewyższa sto tysięcy złotych, to pismo należy złożyć w sądzie okręgowym. Gdy zaś zachowek jest niższy, właściwy będzie sąd rejonowy.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 1061; ost. zm. Dz. U. z 2024 r., poz. 1237).
