Czy można pozbawić spadku za brak alimentów? Przepisy się zmieniły

Po ostatnich zmianach w prawie spadkowym łatwiej jest uznać spadkobiercę za niegodnego dziedziczenia. Nowa przesłanka dotyczy m.in. osób, które uchylają się od płacenia alimentów, ale nie wszystkich. Jakie zatem warunki należy spełnić? Ile kosztuje pozew i kto może wnieść pismo do sądu?

Kto nie zasłużył na spadek? 5 przesłanek niegodności dziedziczenia

Aktualnie spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:

dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;

• podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
• umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego;
• uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;
• uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

Dwie ostatnie przesłanki zostały dodane na mocy przepisów, które weszły w życie 15 listopada 2023 r. Nowelizacja ta ma zastosowanie do zdarzeń, będących podstawą uznania za niegodnego dziedziczenia, zaistniałych po dniu jej wejścia w życie.

Niegodność dziedziczenia za brak alimentów. Jak i kiedy?

Otóż uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego powinno być uporczywe. W przepisach pojęcie to nie zostało określone. Przyjmuje się, iż jest to zachowanie długotrwałe, powtarzalne, nacechowane złą wolą i nieustępliwością.

Sam zaś obowiązek alimentacyjny powinien być określony co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową.

Niegodność dziedziczenia a zachowek

Zgodnie z Kodeksem cywilnym spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Oznacza to, iż dziedziczyć mogą (jeśli spełniają określone warunki) jego dzieci i wnuki.

Warto pamiętać, iż spadkobierca uznany za niegodnego dziedziczenia nie ma również prawa do zachowku.

Niegodnym dziedziczenia nie może być jednak spadkobierca, któremu spadkodawca przebaczył.

Ile kosztuje pozew o uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia?

Uznania spadkobiercy za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes. Z takim żądaniem można wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku.

Pismo wnosi się do sądu ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, właściwy jest sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.

Pamiętajmy, iż w sierpniu 2023 r. zmieniły się przepisy dotyczące właściwości rzeczowej sądów cywilnych. Obecnie sąd okręgowy co do zasady w pierwszej instancji orzeka w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa sto tysięcy złotych.

Jeżeli wartości przedmiotu sporu wynosi ponad 20 000 złotych, to należy uiścić od pozwu opłatę stosunkową wynoszącą 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200 000 złotych. W pozostałych przypadkach opłaty będą niższe. Przepisy szczegółowo określają tu „widełki”. Na przykład przy wartości przedmiotu sporu do 500 zł opłata wynosi 30 zł. Strona wnosząca pozew może ubiegać się zwolnienie z kosztów sądowych.