W określonych sytuacjach wnuki również mają prawo do spadku, jednak z chwilą śmierci pozostawiony majątek może przysporzyć sporo kłopotów, zwłaszcza gdy zmarły pozostawił spore długi. Dlatego też rodzice małoletnich muszą być czujni, by w odpowiednim czasie złożyć stosowne oświadczenie w ich imieniu. Czym jest odrzucenie spadku i jak można zabezpieczyć swoje pociechy przed odpowiedzialnością za zobowiązania dziadków?
Odrzucenie spadku. Jak to działa?
Podjęcie przez spadkobiercę decyzji o odrzuceniu spadku wiąże się z rezygnacją z przysługującego mu udziału w spadku po zmarłym. W postępowaniu spadkowym osoba, która odrzuciła spadek zostaje wyłączona z dziedziczenia, tak jakby nie dożyła otwarcia spadku.
W przypadku dziedziczenia testamentowego, jeżeli spadek został odrzucony przez jednego ze spadkobierców, jego udział w ramach przyrostu, przypada pozostałym spadkobiercom testamentowym – przy braku odmiennej woli zmarłego.
- Odrzucenie spadku z mocy ustawy powoduje uruchomienie kolejności dziedziczenia zgodnie z regułami dziedziczenia ustawowego tj. art. 931 i następne Kodeksu cywilnego – mówi Emilia Brzozowa prawniczka w APM Poniatowska-Maj Kancelaria Prawna sp. k. - W pierwszej kolejności powołani do spadku zostaną małżonek oraz dzieci, gdy małżonek zmarł albo odrzucił spadek, cały spadek przypada dzieciom. W przypadku gdy dzieci nie żyją bądź również złożyły oświadczenie o odrzuceniu spadku, kolejnymi uprawnionymi są wnuki spadkodawcy, następnie prawnuki, jeśli zmarły je posiadał; w przeciwnym wypadku w ich miejsce wstępują rodzice spadkodawcy, później jego rodzeństwo i ich zstępni - jeżeli zmarły posiadał rodzeństwo.
W sytuacji, w której brak jest zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy, zgodnie z przepisami cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy, który dziedziczą w częściach równych. Analogicznie, jeżeli którykolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożył otwarcia spadku - jego udział przypada dzieciom a następnie wnukom (w braku dzieci i wnuków, udział przypada pozostałym dziadkom).
Odrzucenie spadku. Kto musi go odrzucić, by nie odziedziczyć długów? Jak uchronić wnuki/swoje dzieci?
Zgodnie z ostatnią nowelizacją przepisów, która weszła w życie 15 listopada 2023 r. procedura odrzucenia spadku w imieniu małoletnich dzieci spadkobierców uległa uproszczeniu.
Dotychczas dla ważności oświadczenia o odrzuceniu spadku małoletniego, niezbędne było uzyskanie zgody sądu rodzinnego. W myśl aktualnie obowiązującego art. 101 § 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, gdy dziecko zostaje powołane do spadku wskutek wcześniejszego odrzucenia go przez rodzica, odrzucenie w imieniu dziecka może zostać złożone przez rodzica, który posiada pełną władzę rodzicielską za zgodą drugiego rodzica (posiadającego władzę rodzicielską) albo przez oboje rodziców bez konieczności uzyskiwania zezwolenia sądu opiekuńczego lub sądu spadku zgodnie z art. 640¹ kodeksu postępowania cywilnego.
Oświadczenie o odrzuceniu spadku można złożyć przed sądem lub przed notariuszem, a w odniesieniu do osób mieszkających za granicą - również we właściwym terytorialnie urzędzie konsularnym.
- Należy również zaznaczyć, iż odrzucenie spadku przez poszczególnych krewnych zmarłego powinno następować zgodnie z przyjętą kolejnością dziedziczenia – dodaje prawniczka.
- W razie odrzucenia spadku przez wszystkich krewnych zmarłego, ostatnim ogniwem w łańcuchu dziedziczenia jest gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, jeśli nie posiadał takiego miejsca w Polsce albo nie można go ustalić - spadek przypada Skarbowi Państwa. Zarówno gmina jak i Skarb Państwa, jako ostatni spadkobiercy ustawowi nie mogą odrzucić przypadającego im spadku. Przyjęcie następuje z dobrodziejstwem inwentarza.