Po śmierci bliskiej osoby rozpoczyna się postępowanie spadkowe, które w trudnym, dla spadkobierców czasie, wymaga podjęcia odpowiednich kroków prawnych. Kodeks cywilny umożliwia przyjęcie lub odrzucenie spadku – po to, by nie odpowiadać za długi spadkowe zmarłego. Są jednak sytuacje, kiedy nie można odrzucić spadku lub jest to utrudnione.
- Odrzucenie spadku. Gdzie złożyć oświadczenie?
- Zadłużenie spadku
- Ochrona majątku
- Uniknięcie odpowiedzialności prawnej
- Brak zainteresowania majątkiem
Odrzucenie spadku. Gdzie złożyć oświadczenie?
Spadkobierca może złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku przed sądem lub przed notariuszem, a w odniesieniu do osób mieszkających za granicą - również we właściwym terytorialnie urzędzie konsularnym. Dopuszcza się zarówno formę ustną jak i pisemną z podpisem urzędowo poświadczonym.
Oświadczenie o odrzuceniu spadku powinno w swojej treści zawierać takie informacje jak:
-dane spadkodawcy w postaci imienia, nazwiska, daty i miejsca śmierci oraz ostatniego miejsca zamieszkania (jeśli spadkobierca jest w posiadaniu takiej informacji),
-tytuł powołania do spadku
-oraz treść oświadczenia zawierająca stwierdzenie odrzucenia spadku.
Odrzucenie spadku to działanie, przez które osoba powołana do spadku decyduje się na świadomy akt odmowy przyjęcia dziedziczenia. Może to wynikać z różnych powodów, zarówno praktycznych, jak i prawnych. Odrzucenie spadku ma istotne konsekwencje i powinno być dokładnie rozważane przez spadkobiercę.
Oto kilka powodów, dla których ktoś może zdecydować się na odrzucenie spadku:
Zadłużenie spadku
Jeżeli spadek obejmuje długi, a spadkobierca nie chce ich przejmować, może zdecydować się na odrzucenie spadku. Odrzucenie spadku pozwala uniknąć odpowiedzialności za zobowiązania zmarłego.
Ochrona majątku
Jeśli spadkobierca podejrzewa, że spadek może być obciążony trudnymi do rozwiązania problemami, takimi jak sądy o spadek, długi lub nieruchomości obarczone sporami, może zdecydować się na odrzucenie spadku, aby uniknąć potencjalnych trudności.
Uniknięcie odpowiedzialności prawnej
Dziedziczenie wiąże się z pewnymi zobowiązaniami, w tym finansowymi. Odrzucenie spadku pozwala na uniknięcie ewentualnych kłopotów prawnych i finansowych związanych z dziedziczeniem.
Brak zainteresowania majątkiem
W niektórych przypadkach spadkobierca może po prostu nie być zainteresowany spadkiem.
Odrzucenie spadku. Jaki termin?
Oświadczenie o odrzuceniu spadku powinno zostać złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca uzyskał informację o tytule powołania do spadku.
- Termin zostanie zachowany również, gdy spadkobierca zwróci się do sądu z wnioskiem o odebranie takiego oświadczenia – mówi Emilia Brzozowa prawniczka w APM Poniatowska-Maj Kancelaria Prawna sp. k. - Oświadczenie o odrzuceniu spadku co do zasady nie może zostać odwołane. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia możliwe jest w przypadku złożenia go pod wpływem błędu lub groźby – dodaje prawniczka.
Termin na złożenie oświadczenia dla spadkobierców testamentowych rozpoczyna swój bieg wraz z dniem ogłoszenia treści testamentu. Gdy nie sporządzono testamentu, za dzień powołania do spadku przyjmuje się dzień, w którym spadkobierca dowiedział się o śmierci spadkodawcy lub odrzuceniu spadku przez jego poprzedników w linii dziedziczenia.
Jak wskazuje Brzozowa, dalsi spadkobiercy powinni więc złożyć oświadczenie we właściwym momencie. Oświadczenie przedwczesne nie wywoła skutków prawnych. Co istotne, ustawodawca przewiduje, że spadkobierca powołany do spadku zarówno z testamentu i z mocy ustawy, ma możliwość odrzucenia spadku z testamentu, i przejęcia jako spadkobierca ustawowy.
Odrzucenie spadku. Są ograniczenia
Uprawnienie do odrzucenia spadku podlega jednak pewnym ograniczeniom. - Przede wszystkim oświadczenie o odrzuceniu spadku składane jest już po śmierci spadkodawcy (gdy spadkobierca uzyskał informację o powołaniu do spadku, które wynika z pozostawionego testamentu lub ustawy) – zauważa Brzozowa. - Nie należy mylić też tej instytucji z zrzeczeniem się dziedziczenia – czyli umową zawieraną pomiędzy spadkobiercą i spadkodawcą jeszcze za jego życia. I dodaje, że oświadczenie składane jest w imieniu własnym, a odrzucony spadek przekazywany jest zgodnie z ustawową kolejnością dziedziczenia pozostałym spadkobiercom. Jeżeli oświadczenie o odrzuceniu spadku składane jest przez pełnomocnika, umocowanie w postaci pełnomocnictwa powinno zostać udzielone z podpisem urzędowo poświadczonym. Zgodnie z art. 1024 Kodeksu cywilnego, jeżeli odrzucenie nastąpiło z pokrzywdzeniem wierzycieli spadkobiercy, mogą oni żądać uznania oświadczenia za bezskuteczne w stosunku do nich.
Termin na zgłoszenie żądania wynosi 6 miesięcy od chwili, w której wierzyciel uzyskał informację o odrzuceniu spadku, jednak nie później niż przed upływem 3 lat od złożenia przedmiotowego oświadczenia.
Co do zasady spadkobiercy nie mogą odrzucić spadku częściowo. Wyjątek stanowi art. 1014 § 1 i 2 Kc, czyli sytuacja, w której następuje odrzucenie lub przyjęcie udziału spadkowego przypadającego z tytułu podstawienia i jest to niezależne od przyjęcia lub odrzucenia udziału z innego tytułu oraz gdy udział przypada z tytułu przyrostu. Dopuszczalne jest jego odrzucenie bądź przyjęcie przy jednoczesnym przyjęciu udziału wynikającego z tytułu powołania.
Jeżeli powołany spadkobierca nie złoży oświadczenia w ustawowym terminie, będzie to jednoznaczne z przyjęciem spadku wraz z dobrodziejstwem inwentarza, czyli z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkodawcy, które wchodzą do spadku; spadkobierca odpowiada za długi wyłącznie do wysokości wartości odziedziczonych aktywów.
Niezależnie od powyższej sytuacji, warto wskazać, iż spadkobierca powinien rozważyć odrzucenie albo przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, gdy nie zna sytuacji majątkowej spadkodawcy, a istnieje przypuszczenie, że w skład majątku wchodzą zarówno aktywa jak i pasywa w nieznanej wysokości, zobowiązania wobec osób trzecich.