W listopadzie zeszłego roku weszły duże zmiany w prawie spadkowym. Chodzi o odrzucenie spadku przez małoletnie dzieci, zmiany w kręgu trzeciej grupy spadkobiorców oraz o niegodność dziedziczenia. Zmienione przepisy spadkowe już w 2024 roku usprawnią postępowania spadkowe. To też odpowiedź na stwierdzone mankamenty prawa spadkowego.

rozwiń ›

15 listopada weszła w życie ustawa z 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, która zmodyfikowała zasady dziedziczenia. Przepisy nowelizują Kodeks rodzinny i opiekuńczy Kodeks cywilny i K.P.C.

Zmiany w prawie spadkowym 2024. Dziedziczenie dziadków. Ograniczenie trzeciej grupy spadkobierców

Jedną z ważniejszych zmian jest zmiana zasad dziedziczenia ustawowego w sytuacji, gdy powołani do spadku są dziadkowie spadkodawcy. Chodzi o ograniczenie trzeciej grupy spadkobierców.Teraz jeżeli, któryś z dziadków spadkodawcy nie dożyje otwarcia spadku, jego udział spadkowy przypada jego dzieciom w równych częściach. Natomiast jeżeli dziecko któregokolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyje, jego udział spadkowy przypada jego dzieciom (czyli wnukom spadkodawcy), a jeśli nie mają one prawa do spadku, to udział ten może przypaść pozostałym dziadkom.

Wyłączeni z dziedziczenia będą dalsi zstępni dziadków spadkodawcy - cioteczne lub stryjeczne wnuki i dalsze pokolenia.

Celem zmiany wydaje się być skrócenie procedur związanych ze spadkiem poprzez ograniczenie liczby osób uprawnionych do dziedziczenia, co może zredukować konieczność poszukiwania spadkobierców przez sąd.

Zmiany w prawie spadkowym. Rozprawa bez zawiadamiania dalszych krewnych

W rozprawie spadkowej mają teraz brać udział tylko małżonek, zstępni, osoby pozostające w stosunku przysposobienia oraz rodzice i rodzeństwo. Chociaż grono spadkobierców ustawowych może być szersze, to sąd ograniczy się tylko do wymienionych wyżej osób.

Jeśli dalsi spadkobiercy są sądowi nieznani i nie wezmą aktywnego udziału w procedurze, to mogą nie zostać uwzględnieni w wyroku. Natomiast jeśli dowiedzą się o spadku i zechcą uczestniczyć w procesie, będą musieli zgłosić się do sądu samodzielnie.

W praktyce może to prowadzić do uproszczenia procedur spadkowych i skrócenia czasu, gdyż sąd nie będzie aktywnie szukał i wzywał wszystkich ewentualnych spadkobierców, ograniczając swoje działania do znanych mu osób. Jednakże dalsi spadkobiercy nadal będą mieli prawo do udziału w procedurze, jeśli się o niej dowiedzą i zdecydują wziąć w niej udział.

Zmiany w spadkach. Odrzucenie spadku przez dzieci

Inna zmiana dotyczy małoletnich dzieci. Do niedawna rodzice musieli uzyskać zgodę sądu opiekuńczego, aby móc złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu swojego dziecka. Jednakże proces ten czasami stwarzał komplikacje, ponieważ rodzice po uzyskaniu zgody sądu mogli sądzić, że sprawa została zakończona. Tymczasem dzieci, które były spadkobiercami, mogły odziedziczyć majątek automatycznie z dobrodziejstwem inwentarza – wszystko poprzez niedochowanie terminu 6 miesięcy na odrzucenie spadku.

Teraz wystarczy, że rodzic złoży oświadczenie przed notariuszem lub w sądzie, bez uprzedniej zgody sądu opiekuńczego. Nadal jest konieczne uzyskanie zgody sądu, gdy dziecko jest powołane do dziedziczenia w pierwszej kolejności po jednym z rodziców.

Zmiana ma zmniejszyć liczbę spraw wpływających do sądów opiekuńczych.

Spadek a zarząd nad majątkiem dziecka. Zmiany 2024

W ramach zarządu nad majątkiem dziecka, nie będzie wymagane uzyskanie zgody sądu na czynność wykraczającą poza zwykły zakres zarządu, jeśli ta czynność polega na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka. Taka sytuacja wystąpi, gdy dziecko jest włączone do dziedziczenia na skutek wcześniejszego odrzucenia spadku przez jednego z rodziców, posiadającego pełną władzę rodzicielską. Niemniej jednak, zgoda sądu stanie się konieczna w przypadku braku porozumienia między rodzicami lub jeśli inny zstępny rodziców dziecka podejmuje się dziedziczenia.

W przypadku czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka lub osoby pozostającej pod opieką, zgoda w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, będzie wydawana przez sąd spadku.

Odrzucenie spadku. Zmiana w terminie złożenia oświadczenia

Zgodnie z przepisami prawa spadkowego, konieczne jest złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego dziedziczenia. Teraz do zachowania ustawowego terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wystarczające będzie złożenie przed pływem 6 miesięcy wniosku do sądu o odebranie tego oświadczenia. To pozwoli uzyskać „dodatkowy czas” na dokonanie niezbędnych formalności.

Jeśli złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku będzie wymagało zezwolenia sądu, bieg terminu na złożenie oświadczenia ulegnie zawieszeniu na czas trwania postępowania.

Niegodność dziedziczenia. Nowe zasady w prawie spadkowym

Nowe przepisy poszerzyły też zakres sytuacji umożliwiających uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia. Zgodnie z nowelizacją, spadkobierca będzie mógł zostać uznany za niegodnego dziedziczenia, gdy:

• uporczywie unikał wywiązania się z obowiązku alimentacyjnego wobec spadkodawcy, określonego orzeczeniem sądowym, porozumieniem sądowym lub umową,

• uporczywie unikał wykonywania obowiązku opieki nad spadkodawcą, wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, funkcji rodzica zastępczego, obowiązków małżeńskich czy szacunku i wsparcia między rodzicem a dzieckiem.