Syn może walczyć o świadczenie pielęgnacyjne nawet po śmierci matki

Sprawa, którą zajął się rzecznik, dotyczyła dwóch synów, którzy wspólnie mieszkali z niepełnosprawną matką. Jeden z nich ubiegał się o świadczenie pielęgnacyjne, ale gmina odmówiła jego przyznania, a jej decyzję utrzymało w mocy samorządowe kolegium odwoławcze. Organ powołał się przy tym na to, że drugi z mieszkających z matką synów ma również obowiązek podjąć opiekę nad nią. Mężczyzna nie zgodził się z tym rozstrzygnięciem i postanowił złożyć skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego (WSA). Argumentował w niej, że jego brat pracuje na cały etat i nie jest w stanie zapewniać matce stałej opieki.

Jednak sąd oddalił skargę. W uzasadnieniu podkreślił, że nawet wykonywanie zatrudnienia przez dzieci osoby wymagającej opieki nie stanowi obiektywnej okoliczności przesądzającej o tym, że nie mogą one sprawować opieki nad rodzicem. Wskazał też, że mimo niekwestionowanego złego stanu zdrowia matki i konieczności pomocy syna, samo sprawowanie nad nią opieki nie stanowi w świetle art. 17 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 390 ze zm.) samodzielnej podstawy do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.

RPO, który nie podzielił wykładni przepisów przedstawionej przez WSA, złożył na wyrok skargę kasacyjną do NSA. W jego opinii sąd wadliwie uznał, że przy ubieganiu się o świadczenie pielęgnacyjne przez jedno spośród dzieci osoby wymagającej opieki dopuszczalne jest badanie i dokonywanie oceny, czy po stronie osób zobowiązanych do alimentacji w równym stopniu co wnioskodawca istnieją obiektywne przesłanki uniemożliwiające udzielenie wsparcia. Co więcej, samo posiadanie rodzeństwa oraz nawet brak z ich strony gotowości lub możliwości wspierania niepełnosprawnej matki nie rzutuje na prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Rzecznik dodaje też, że gdy opieki podejmuje się jeden z członków rodziny, spokrewniony w pierwszym stopniu z osobą jej wymagającą, to brak jest podstaw do odmowy pomocy finansowej z uwagi na istnienie innej osoby z tego samego kręgu osób zobowiązanych do alimentacji, która mogłaby świadczyć opiekę. To oznacza, że posiadanie brata i niewystępowanie po jego stronie obiektywnych przeszkód do wywiązywania się z obowiązku alimentacyjnego względem matki nie może skutkować odmówieniem przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.

Co istotne, w międzyczasie matka mężczyzny zmarła, ale jak zaznacza RPO, nie wyklucza to możliwości złożenia skargi. Przypomina, że uprawnienie do świadczenia pielęgnacyjnego jest powiązane z datą złożenia wniosku i faktycznym sprawowaniem opieki. W efekcie syn może otrzymać pieniądze za okres od dnia złożenia wniosku do dnia śmierci matki. ©℗