Zgodnie z art. 952 Kodeksu cywilnego testament ustny należy do testamentów szczególnych, którego sporządzenie możliwe jest tylko i wyłącznie wtedy, gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeśli w skutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione.
Jak sporządzić testament ustny?
Do sporządzenia testamentu ustnego, zgodnie z regulacjami kodeksowymi wymagane jest ustne oświadczenie woli spadkodawcy przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Podkreślić należy, by ważność testamentu ustnego została zachowana, w momencie jego sporządzania istnieć musi obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo takiej okoliczności.
Testament ustny musi zostać stwierdzony w dwojaki sposób:
• przed upływem roku od złożenia testamentu ustnego, jeden z trzech świadków lub osoba trzecia musi spisać oświadczenie spadkodawcy, podając datę i miejsce oświadczenia testatora oraz datę i miejsce sporządzenia niniejszego pisma. Co więcej, pismo podpisać musi spadkodawca i dwaj świadkowie (lub wszyscy świadkowie),
• w sytuacji gdy treść testamentu nie została stwierdzona w powyższy sposób, w terminie 6 miesięcy od otwarcia spadku – czyli śmierci testatora, można stwierdzić testament przed sądem. W tym celu wymagane jest złożenie zgodny zeznań przez świadków. W momencie gdy przesłuchanie wszystkich (trzech) świadków nie jest możliwe lub wiąże się z trudnymi do przezwyciężenia przeszkodami, sąd może przyjąć zgodne zeznania dwóch świadków.
Niezdolność bezwzględna dla bycia świadkiem
Ważność testamentu ustnego zależna będzie również od świadków. Istotne jest, aby każdy z nich miał pełną zdolność do czynności prawnych. Nie może być to zatem osoba niepełnoletnia czy ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo. Co więcej, świadek nie może być osobą niewidomą, głuchą lub niemą. Musi posiadać również zdolność czytania oraz pisania w języku, w którym spadkodawca sporządza testament.
Niezdolność względna dla bycia świadkiem
Jeśli chodzi o niezdolność względną dla bycia świadkiem przy sporządzeniu testamentu to nie może być to osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść, jak również małżonek takiej osoby, jej krewni lub powinowaci I i II stopnia oraz osoby pozostające z nią w związku przysposobienia.
W sytuacji, gdy jedna z powyżej wymienionych osób była świadkiem, za nieważne uznaje się tylko to postanowienie testamentowe, które przysparza korzyść tej osobie, jej małżonkowi, krewnym lub powinowatym I lub II stopnia, lub osobie przysposobionej.
Jeśli jednak z treści lub okoliczności wynikałoby, iż bez nieważnego postanowienia testator nie sporządził testamentu w określonej treści, cały testament uznawany jest za nieważny.
Utrata mocy prawnej testamentu ustnego
Niezwykle istotną przesłanką stanowiącą o mocy testamentu ustnego jest fakt, iż traci on swoją ważność z upływem 6 miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba, że spadkodawca umrze przed tym terminem.