Zniszczenie kserokopii wypisu aktu notarialnego zawierającego ostatnią wolę zmarłego nie ma znaczenia prawnego, skoro ciągle istnieje nienaruszony oryginał i jego wypisy.
TEZA
W zakres czynności zniszczenia bądź pozbawienia testamentu cech, od których zależy jego ważność, musi wchodzić czynność zniszczenia aktu ostatniej woli spadkodawcy oraz jednoczesna chęć odwołania tej woli.
STAN FAKTYCZNY
E.Ś. wniosła o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po S.Ś. i stwierdzenie, że spadek po zmarłej w 1996 r. matce nabył na podstawie testamentu notarialnego syn M. Ś. Podała, że sąd już stwierdził, że spadek nabyli: A.Ś., H.D., R.G., E.L. oraz M.Ś. po 1/5 części każdy, jako spadkobiercy ustawowi. Ona jednak przypadkowo odkryła, że S.Ś. pozostawiła testament notarialny, sporządzony w 1994 r.
Uczestnicy wskazali, że spadkodawczyni skutecznie odwołała ten testament, gdyż w obecności całej rodziny oświadczyła taką wolę, po czym testament podarła i wrzuciła do ognia w kominku.
Sąd oddalił wniosek. Ustalił, że w 1995 r., podczas spotkania rodzinnego spadkodawczyni rzeczywiście podarła, a następnie spaliła dokument, jednocześnie mówiąc, iż odwołuje wszystko, co zostało w nim zapisane.
Sąd powołał art. 946 kodeksu cywilnego, wskazując na podstawy odwołania testamentu. Dał wiarę zeznaniom uczestników, że byli świadkami zniszczenia testamentu. Podkreślił, że przepisy nie wymagają, aby zniszczone zostały wszystkie odpisy czy kopie testamentu. Wystarczy, że spadkodawca uzewnętrzni swoją wolę poprzez zniszczenie egzemplarza, który aktualnie posiada. Rozstrzygnięcie zaskarżyła wnioskodawczyni.
UZASADNIENIE
Sąd okręgowy zmienił postanowienie i stwierdził, że spadek po S.Ś. na podstawie testamentu notarialnego nabył w całości M.Ś.
Sąd okręgowy jako sąd spadku otworzył i ogłosił testament przedłożony przez wnioskodawczynię. Stosownie do art. 649 par. 1 kodeksu postępowania cywilnego otwarcia i ogłoszenia testamentu dokonuje sąd albo notariusz. I tak sąd albo notariusz otwiera i ogłasza testament, gdy ma dowód śmierci spadkodawcy. Sąd nie kontroluje przy tym ważności testamentu. Ogłoszenie służy urzędowemu potwierdzeniu faktu złożenia, stanu i cech testamentu, zabezpieczeniu go przed usunięciem, zniszczeniem, zapewnienie realizacji ostatniej woli spadkodawcy oraz poinformowaniu zainteresowanych.
Sąd poddał ocenie materiał dowodowy, w tym to, że uczestnicy postępowania podnosili, że spadkodawczyni odwołała treść dokumentu poprzez zniszczenie go. Ustalił jednak, iż zniszczeniu uległa kserokopia.
Dopuszczalne przez prawo formy odwołania testamentu wymienione zaś zostały w art. 946 k.c. Regulacja ta przewiduje trzy sposoby odwołania testamentu. Przez sporządzenie nowego, zniszczenie bądź pozbawienie tego cech, od których zależy jego ważność, lub też dokonanie w nim zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. W tej sprawie wskazywano na zniszczenie testamentu, a dokładniej rzecz ujmując – wypisu aktu notarialnego zawierającego testament.
Przy tym powstało zagadnienie wymagające głębszej analizy, a dotyczące ustalenia, czy podjęcie określonych działań względem wypisu aktu notarialnego zawierającego testament, którego moc jest równa oryginałowi, jest skutecznym odwołaniem aktu ostatniej woli.
W ocenie sądu funkcją zniszczenia testamentu lub pozbawienia go cech, od których zależy jego ważność, nie jest jedynie zamiar stworzenia zewnętrznego objawu, który pozwala zrozumieć zachowanie testatora w ten sposób, że pragnie on odwołać testament. Taki sposób odwołania testamentu ma służyć również zniszczeniu dokumentu, przy pomocy którego można wywodzić swoje prawa do spadku.
Zniszczenie zaś kserokopii wypisu aktu zawierającego testament tej funkcji nie spełnia, skoro istnieje nienaruszony oryginał i jego wypisy.
Należy zwrócić uwagę, że w zakres czynności zniszczenia bądź pozbawienia testamentu cech, od których zależy jego ważność, musi wchodzić czynność zniszczenia aktu ostatniej woli spadkodawcy oraz jednoczesna chęć odwołania tej woli. Skoro spadkodawca mając świadomość doniosłości prawnej testamentu notarialnego, takowy sporządza, to z pewnością ma świadomość, że dla odwołania woli w nim zawartej nie jest wystarczające zniszczenie jego kserokopii.
Nie można w tych okolicznościach uznać, że zniszczenie jedynie kserokopii wypisu odzwierciedlało wolę odwołania ostatniej woli spadkodawczyni, skoro pozostawiła oryginał testamentu i jego wypis odnaleziony przez wnioskodawczynię. ©?
Postanowienie Sądu Okręgowego w Olsztynie z 9 lipca 2015 r., sygn. akt IX Ca 270/15
Obowiązek ujawnienia
Istnienie oryginału testamentu nakłada na każdego obowiązek złożenia go w sądzie spadku w razie śmierci testatora. Z tych względów podzielić należy stanowisko wyrażone w orzecznictwie, że tylko oryginał testamentu jest testamentem w rozumieniu kodeksu cywilnego (postanowienie SN z 30 czerwca 1972 r., sygn. akt ICR 403/72).
KOMENTARZ EKSPERTA
Zachowanie testatora

Omawiane orzeczenie uwzględniające apelację wnioskodawczyni ocenić należy jako w pełni zasadne i słuszne. Podkreślić należy, iż sporządzenie testamentu w formie aktu notarialnego stanowi dla spadkodawcy swoistą gwarancję tożsamości jego rzeczywistej woli z samą treścią testamentu. Forma ta zapewnia bowiem najwyższy poziom bezpieczeństwa dla testatora oraz precyzji jego intencji. Doniosłość prawna czynności dokonanej w tej formie powinna implikować świadomość spadkodawcy w zakresie sposobów odwołania testamentu. Zgodnie z art. 946 k.c., jednym z nich jest właśnie zniszczenie testamentu w zamiarze jego odwołania. Wykładnia literalna wskazanego przepisu determinuje rozumienie, iż zachowanie testatora w postaci aktu zniszczenia musi być skierowane wobec dokumentu testamentu, który w tej sprawie stanowiłby wypis aktu notarialnego zawierającego testament. W tym stanie faktycznym, zgodnie ze zgromadzonym materiałem dowodowym, przedmiotem działania była jednak kserokopia wypisu (pozbawiona przymiotu dokumentu testamentu), zatem akt jej zniszczenia pozbawiony jest jakichkolwiek skutków prawnych w zakresie ostatniej woli spadkodawcy.