Osoby nękane głuchymi telefonami czy niechcianymi SMS-ami coraz częściej nie wahają się zawiadamiać o tym organów ścigania. Obowiązujące od prawie dwóch lat przepisy wprowadzają kary za stalking (m.in. uporczywe nękanie). Tylko w pierwszym półroczu 2012 r. policja wszczęła 2085 postępowań karnych w związku z zawiadomieniami o podejrzeniu popełniania takich występków, z czego ponad 30 proc. skończyło się skierowaniem aktu oskarżenia przeciwko sprawcom.

Przemoc emocjonalna

Stalking to przestępstwo polegające na stosowaniu przemocy emocjonalnej. Określa je art. 190a kodeksu karnego. Polega głównie na uporczywym nękaniu innej osoby lub osoby jej najbliższej, którego skutkiem jest wzbudzenie u niej uzasadnionego okolicznościami poczucia zagrożenia lub istotne naruszenie jej prywatności. Dosłowne tłumaczenie słowa stalking z języka angielskiego oznacza: tropienie, śledzenie, myślistwo.
Za takie przestępstwo może być uznane zachowanie sprowadzające się do wydzwaniania do ofiary po nocach, śledzenia jej w miejscach publicznych czy wielokrotnego stania pod drzwiami domu. Zarzuty popełnienia czynu z art. 190a kodeksu karnego usłyszał od policji na przykład mieszkaniec Lublina, który znalazł telefon komórkowy i przez kilka miesięcy wysyłał nieprzyzwoite SMS-y do osób z listy kontaktowej. Ofiarami stalkera były głównie kobiety. Zasypywał je erotycznymi i agresywnymi treściami. Stalking zarzucono również mężczyźnie z woj. zachodniopomorskiego. Nie mogąc się pogodzić z rozstaniem z dziewczyną, wysyłał jej 40 SMS-ów dziennie z groźbami i wulgaryzmami.
Przestępstwem nie jest jednak każde zachowanie polegające na nękaniu, ale tylko takie, które cechuje uporczywość. Według „Słownika języka polskiego” (wyd. PWN 1998 r.) – uporczywy to powtarzający się, nieustanny, trwający ciągle, nieprzerywany, z kolei nękać to ustawicznie dręczyć, trapić, niepokoić (czymś), dokuczać, nie dawać spokoju. Zachowanie to musi więc być powtarzalne i obiektywnie uciążliwe dla pokrzywdzonego.
Uporczywe nękanie musi prowadzić zawsze do uzasadnionego okolicznościami poczucia zagrożenia lub spowodowania istotnego naruszania prywatności. Jak wyjaśniają autorzy nowych przepisów w uzasadnieniu projektu nowelizacji wprowadzającej przestępstwo stalkingu, wzbudzenie poczucia zagrożenia musi być w każdym przypadku oceniane w sposób obiektywny. Przesłanką odpowiedzialności sprawcy będzie więc wyłącznie takie poczucie zagrożenia, które powstałoby u każdej racjonalnie myślącej osoby, a reakcja taka byłaby w tych okolicznościach naturalna i nie budziła wątpliwości. Pojęcie zagrożenia w rozumieniu tego przepisu to zatem uzasadniony brak poczucia bezpieczeństwa u pokrzywdzonego wynikający z wielokrotnych, natarczywych i nawracających zachowań nękającego.
Karalne jest ponadto naruszenie prywatności pokrzywdzonego, ale tylko takie, które ma istotny, czyli ponadprzeciętny wymiar. Sprawca musi wkroczyć w sferę życia prywatnego pokrzywdzonego wbrew jego woli. Ingerencja ta nie może być dopuszczalna na podstawie przepisów prawa i musi być w zobiektywizowany sposób istotna dla każdej osoby racjonalnie myślącej i dokonującej bezstronnej analizy sytuacji.

Czasami to wykroczenie

W większości przypadków nękanie może zostać potraktowane jako wykroczenie. Każdy, kto w celu dokuczenia innej osobie złośliwie wprowadza ją w błąd lub w inny sposób złośliwie niepokoi, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny do 1,5 tys. zł albo karze nagany (art. 107 kodeksu wykroczeń). Taki czyn może zostać popełniony już poprzez jednorazowe zachowanie, np. kiedy sprawca dzwoni do pokrzywdzonego z fałszywą informacją o rzekomym wypadku, któremu uległ członek jego rodziny. Działanie sprawcy wykroczenia określonego w art. 107 k.w. jest ukierunkowane na dokuczenie innej osobie i charakteryzuje się złośliwością. Wielokrotne pukanie do drzwi lub telefonowanie, które nie wzbudza poczucia zagrożenia lub nie narusza istotnie prywatności, ale za to wywołuje gniew, oburzenie czy narusza spokój, może zostać zakwalifikowane jako wykroczenie.

3 lata więzienia grozi za spowodowanie poważnego zastraszenia innej osoby
10 lat więzienia grozi za doprowadzenie do próby samobójczej pokrzywdzonego

Do wykroczenia dochodzi wówczas, gdy sprawca zmierza do dokuczenia ofierze. Osoby podejmujące działania, które mogą się mieścić w ramach stalkingu, czasami wykazują jednak odmienne zamiary wynikające np. z nieodzwajemnionej miłości, adoracji czy admiracji bez uwzględnienia zdania pokrzywdzonego.
Rzadziej spotykaną formą stalkingu jest zjawisko określane mianem kradzieży tożsamości. Tej samej karze co sprawca uporczywego nękania podlega każdy, kto podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej (art. 190a par. 2 kodeksu karnego). Zgodnie z wynikami badań Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości jednym z częstych przejawów zjawiska stalkingu jest właśnie zamieszczanie zdjęć ofiar i komentarzy ujawniających informacje o nich w internecie, zamawianie na koszt ofiar różnych niechcianych towarów i usług, a przede wszystkim rozpowszechnianie informacji o pokrzywdzonym, np. w ramach tworzonych bez wiedzy i zgody ofiary kont osobistych na popularnych portalach społecznościowych. Takie zachowanie może mieć charakter działania jednorazowego.
Znacznie surowszą odpowiedzialność karną ponoszą stalkerzy, których zachowanie doprowadziło do targnięcia się pokrzywdzonego na własne życie. W takiej sytuacji sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do 10 lat. Nie ma znaczenia przy tym, czy doszło do samobójstwa, czy była to jedynie nieudana próba odebrania sobie życia.

Wniosek pokrzywdzonego

Przestępstwo stalkingu (w formie podstawowej) jest ścigane na wniosek pokrzywdzonego. W wyjątkowych sytuacjach wniosek o ściganie mogą złożyć inne osoby. Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony, prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy i osoba, pod której stałą pieczą pozostaje, zaś w razie śmierci pokrzywdzonego wniosek złożyć mogą osoby najbliższe dla zmarłego. Osoba upośledzona umysłowo, ale nie ubezwłasnowolniona choćby częściowo, może złożyć sama wniosek o ściganie, pod warunkiem że jej wola ścigania i rozumienie podejmowanej czynności nie nasuwa uzasadnionych wątpliwości.
Pokrzywdzony może cofnąć wniosek o ściganie sprawcy stalkingu zarówno w trakcie trwania postępowania przygotowawczego (do czasu wniesienia aktu oskarżenia), jak i postępowania przed sądem (do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej). Zgodę na wycofanie pisma musi wyrazić odpowiednio prokurator lub sąd rozpatrujący sprawę. Konsekwencją skutecznego cofnięcia wniosku jest umorzenie postępowania i utrata możliwości jego ponownego wniesienia w tej samej sprawie.
W przypadku popełnienia przestępstwa stalkingu w typie kwalifikowanym, gdzie konsekwencją stosowania przemocy emocjonalnej będzie targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, czyn jest ścigany z urzędu. Dochodzenie jest wszczynane w takich przypadkach niezależnie od woli pokrzywdzonego.

Stalking

Na czym może polegać stalking:

● rozpowszechnianie plotek i oszczerstw;
● nawiązywanie niechcianego kontaktu za pomocą osób trzecich;
● częste, głuche, obsceniczne telefony;
● groźby pod adresem najbliższych;
● niechciane listy, e-maile lub SMS-y;
● niechciane robienie zdjęć;
● niszczenie rzeczy;
● niechciany dotyk;
● pozostawianie wiadomości pod drzwiami;
● przestawanie pod domem;
● upublicznianie wizerunku ofiary i innych.









PRZYKŁAD

Głośna muzyka musi być włączana złośliwie

Monika P. została obwiniona o to, że od maja 2008 r. do grudnia 2008 r. w Bolesławcu przy ul. Miłej przez słuchanie bardzo głośno muzyki i telewizji złośliwie niepokoiła sąsiadkę. Sąd umorzył postępowanie i stwierdził, że jednoznacznego wyjaśnienia wymagały nie tylko okoliczności zdarzeń, ale również zamiar, z jakim obwiniona uruchamiała RTV. Stwierdził, że jej zachowanie nie było w istocie działaniem podjętym w celu dokuczenia pokrzywdzonej, i to złośliwym, co stanowi konieczne znamię czynu opisanego w art. 107 k.w. Głośne słuchanie muzyki przez Monikę P. wynikało z jej upodobań i miało miejsce również, zanim zamieszkała na ul. Miłej. Nie było podstaw, aby twierdzić, że miało na celu dokuczyć osobie mieszkającej w sąsiedztwie.

Wzór zawiadomienia o przestępstwie z wnioskiem pokrzywdzonego o ściganie

Warszawa, 25 kwietnia 2013 r.
Komenda Powiatowa Policji w Łukowie
ul. Międzyrzecka 200
21-400 Łuków


Pokrzywdzony: Adam Nowak
ul. Beskidzka 34/23
21-400 Łuków

Zawiadomienie o podejrzeniu popełniania przestępstwa z wnioskiem pokrzywdzonego o ściganie

Na podstawie art. 304 par. 1 kodeksu postępowania karnego zawiadamiam o podejrzeniu popełnienia przestępstwa polegającego na uporczywym nękaniu mnie przez Mariolę Zawadzką, które doprowadziło do istotnego naruszenia mojej prywatności, tj. czynu z art. 190a par. 1 kodeksu karnego. Jednocześnie wnoszę o wszczęcie i przeprowadzenie postępowania karnego w sprawie.

UZASADNIENIE

W okresie od maja 2011 r. do czerwca 2012 r. spotykałem się towarzysko z Mariolą Zawadzką, po czym się rozstaliśmy. Od lipca 2012 r., kiedy Mariola Zawadzka dowiedziała się, że spotykam się z inną kobietą, zaczęła wydzwaniać do mnie na numer 555 555 556 z należącego do niej numeru telefonu 555 555 555 po kilka razy w tygodniu, wysyłać do mnie SMS-y, w których żądała spotkań, prosiła mnie o ponowne nawiązanie towarzyskich kontaktów, szantażowała, że jeżeli nie spełnię jej próśb, to odbierze sobie życie.

Dowód:

● wydruki wiadomości SMS,
● wydruki billingów za okres od 1 lipca 2012 do 12 kwietnia 2013 r.
Sytuacja ta trwała nieustannie do 13 kwietnia 2013 r., kiedy to w czasie mojego ślubu mającego miejsce w kościele parafialnym pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego w Łukowie Mariola Zawadzka wtargnęła do kościoła i próbowała doprowadzić do przerwania uroczystości.

Dowód:

● płyta DVD z nagraniem video.
Niezależnie od powyższego we wskazanym okresie Mariola Zawadzka wielokrotnie nachodziła mnie wbrew mojej woli w domu i pracy. Miało to miejsce także w późnych godzinach nocnych.

Dowód:

● zeznania Sławomira i Marii Nowak, zam. ul. Beskidzka 34/23, 21-400 Łuków,
● zeznania Mikołaja Sadlaka, zam. ul. 3 Maja 34 m. 1, 21-400 Łuków.

W mojej ocenie zachowanie Marioli Zawadzkiej doprowadziło do istotnego naruszenia mojej prywatności i wypełnia znamiona czynu z art. 190a par. 1 k.k. Żądam ścigania i ukarania sprawcy.
Adam Nowak

Podstawa prawna
Ustawa z 25 lutego 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny (Dz.U. nr 72, poz. 381).