ikona lupy />
Joanna Ułasiuk, prawnik, Omega Kancelarie Prawne / Media / mat. prawne
Rzeczywiście, jeśli spadkobiercy nie mogą dojść do porozumienia, co powinny objąć poszczególne osoby, pozostaje im zwrócić się do sądu, którego zadaniem będzie ustalenie, co konkretnie wchodzi w skład majątku spadkowego, oraz sposobu podziału poszczególnych jego części. Sami uczestnicy mogą sugerować sposób dokonania działu, jednak ostateczna decyzja należy do sądu.
Wszczynając sprawę w sądzie o dział spadku, oprócz wniosku trzeba przedstawić m.in. spis inwentarza. W razie jego braku należy we wniosku wskazać majątek, który ma zostać podzielony. Gdyby w skład spadku wchodziła nieruchomość, konieczne są dowody na to, że stanowiła własność spadkodawcy.
Sprawa toczy się przed sądem spadku, czyli sądem rejonowym właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego. Na żądanie uczestnika działu procedura może zostać przekazana sądowi rejonowemu, w którego okręgu znajduje się spadek lub znaczna jego część, albo tam, gdzie mieszkają wszyscy spadkobiercy.
Ponieważ sąd ustala skład i wartość spadku, więc zanim wyda postanowienie, stwierdzi m.in., w jaki sposób do tej pory współdziedziczący korzystali ze spadku oraz co każdy z nich ma otrzymać. Sąd rozstrzyga też o wzajemnych roszczeniach z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów należących do spadku, pobranych pożytków i przychodów, nakładów poczynionych na spadek i spłaconych długów spadkowych. Jeśli przed działem któryś ze spadkobierców zbył swój udział spadkowy, to wówczas stroną umowy działowej stanie się nabywca.
W sądzie musi zostać podzielony cały majątek. Jedynie z ważnych powodów może się ograniczyć tylko do działu części spadku, m.in. w razie wątpliwości, czy wszystkie przedmioty wchodzące w skład spadku stanowiły własność spadkodawcy.
Odziedziczony majątek może zostać podzielony w taki sposób, że poszczególne przedmioty zostaną przyznane konkretnym osobom. Dopuszczalne jest też przyznanie dopłat na rzecz niektórych spadkobierców, którzy otrzymali rzeczy niższej wartości i w rzeczywistości nie dostali należnej im części. Taka procedura jest stosowana wówczas, gdy majątku nie da się podzielić tak, by wartość przedmiotów przyznanych poszczególnym osobom odpowiadała wielkości ich udziałów.
Inny sposób to przyznanie poszczególnych przedmiotów np. jednemu spadkobiercy, który spłaci pozostałych. Sąd określi sposób i termin płatności ustalonych dopłat i spłat oraz wysokość i terminy płacenia odsetek, a nawet sposób ich zabezpieczenia (np. zastawem).Może też rozłożyć płatność spłat i dopłat na raty. Sąd może również dokonać podziału cywilnego, czyli sprzedaży wszystkich przedmiotów, i rozdysponować uzyskaną w ten sposób sumę między spadkobierców.
Kto może wnieść wniosek o podział spadku
● każdy ze spadkobierców
● osoba, która dostała lub odkupiła udział w spadku
● spadkobiercy spadkobierców, którzy nie dożyli otwarcia spadku lub go odrzucili

Co powinien zawierać wniosek
● oznaczenie właściwego wydziału cywilnego sądu rejonowego, do którego jest kierowany
● tytuł – Wniosek o dział spadku po... (tu imię i nazwisko zmarłego)
● imię, nazwisko i dokładny adres wnioskodawcy
● wykaz uczestników postępowania


Zgodni spadkobiercy mogą podzielić spadek w drodze umowy
Do działu spadku w drodze umowy muszą przystąpić wszyscy spadkobiercy. Jeżeli choćby tylko jeden z nich chciałby, aby sprawę rozstrzygnął sąd, pozostali nie mogą umownie podzielić schedy. Sposób i warunki dokonania podziału określają sami spadkobiercy, co oznacza, że swobodnie decydują o tym, co komu przypadnie, ale nie mogą zmienić wielkości przysługujących im udziałów. W umowie należy też dokonać zaliczenia darowizn i uregulować wzajemne roszczenia co do posiadania przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i przychodów z odziedziczonego majątku.
Gdy w skład odziedziczonego majątku wchodzą nieruchomości, umowę zawiera się w formie aktu notarialnego sporządzonego przez rejenta. Gdy w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo, to umowę działową sporządza się na piśmie z podpisami poświadczonymi notarialnie. Umowa o dział może zostać zawarta również w formie ugody sądowej w postępowaniu o dział spadku.
Podział spadku nie jest rzeczą prostą, zwłaszcza gdy spadkobierców jest kilku i są z sobą skonfliktowani. Istnienie kilku spadkobierców powoduje, iż przedmiot spadku jest objęty współwłasnością. Przeprowadzenie postępowania sądowego podziału spadku może mieć charakter działu zgodnego (na projekt podziału zgodę wyrażają wszyscy spadkobiercy) lub spornego.
Wraz z wnioskiem o dział spadku należy złożyć postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia sporządzony przez notariusza oraz propozycję dokonania podziału i potwierdzenie uiszczenia opłaty sądowej. Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość, wówczas należy dołączyć wypis z rejestru gruntów wraz z mapką, odpis księgi wieczystej. Przy spornych działach spadków w toku postępowania mogą być wywoływane dowody z opinii biegłych z zakresu wyceny nieruchomości, geodezji, rolnictwa, budownictwa lub powoływani świadkowie.

Podstawa prawna

Art. 1035–1038 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).