Dzięki dyspozycji wkładem na wypadek śmierci środki z konta zmarłego można otrzymać bez przeprowadzania postępowania spadkowego. Aby nie zapłacić podatku od spadków i darowizn, trzeba natomiast bardzo uważać na terminy.

Możliwość złożenia dyspozycji wkładem na wypadek śmierci wynika z art. 56 ust. 1 prawa bankowego. W myśl tego przepisu posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie – po swojej śmierci – wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej.

A dlaczego osoba wskazana przez posiadacza rachunku może otrzymać pieniądze z konta tej zmarłej osoby bez konieczności stwierdzenia praw do spadku przez sąd? Otóż zgodnie z art. 922 par. 2 kodeksu cywilnego nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Do tej kategorii praw zalicza się m.in. nabycie prawa, po śmierci wkładcy, do wkładu oszczędnościowego posiadacza rachunku przez osobę, którą posiadacz wskazał w umowie na wypadek jego śmierci. Z art. 56 ust. 1 prawa bankowego zaś wprost wynika, że kwota wypłacona na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku.

Jakie są ograniczenia?

Osobami wskazanymi w dyspozycji wkładem na wypadek śmierci mogą być wyłącznie:

  • małżonek,
  • wstępni (tj. rodzice, dziadkowie itd.),
  • zstępni (tj. dzieci, wnukowie itd.)
  • rodzeństwo.

Ponadto kwota wypłaty na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci – bez względu na liczbę wydanych dyspozycji – nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku. Jeżeli posiadacz rachunku zmarł w maju br., to limit ten wylicza się na podstawie ww. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z kwietnia 2024 r., które wyniosło 8271,53 zł. Maksymalna kwota wypłaty w tym przypadku wyniesie więc 165 430,60 zł.

Kiedy zgłosić do urzędu skarbowego?

Chociaż pieniądze otrzymane na podstawiedyspozycji wkładem na wypadek śmierci nie wchodzą do spadku, to podlegają opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Wynika to wprost z art. 1 ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Dobra wiadomość jest taka, że osoby mogące być wskazane w dyspozycji wkładem na wypadek śmierci zaliczają się do też tzw. zerowej grupy podatkowej i w związku z tym mogą skorzystać ze zwolnienia z podatku przewidzianego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. W tym celu muszą jednak złożyć w urzędzie skarbowym wypełniony formularz SD-Z2 (zgłoszenie nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych). Co istotne, trzeba to zrobić w ciągu sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Termin ten zaczyna biec już od dnia śmierci posiadacza rachunku (art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn). Oznacza to, że jest tutaj mniej czasu niż w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia, gdzie termin sześciu miesięcy liczy się od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, albo wydania europejskiego poświadczenia spadkowego. Jeżeli SD-Z2 nie zostanie złożony w terminie, to zgodnie z art. 4a ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlegać opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.

Ważne jest również to, że w żadnym wypadku nie pojawi się konieczność zapłacenia podatku dochodowego. Zgodnie bowiem z art. 2 pkt 3 ustawy o PIT jej przepisów nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.