Testament pozwala zarządzać swoim majątkiem na wypadek śmierci. Istnieje kilka sposobów, aby go sporządzić. Wyjaśniamy, jak spisać testament, aby był ważny. Czym się różni testament sporządzony własnoręcznie od tego przygotowanego przez notariusza? Ile kosztuje ten drugi?
Testament - podstawowe informacje
Testament to dokument, w którym testator – osoba wyrażająca swoją ostatnią wolę – rozporządza swoim majątkiem na wypadek śmierci. Słowo testament pochodzi od łacińskiego testamentum oznaczającego "sporządzone przy świadkach" oraz testis – "świadek". Testament ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. W testamencie do dziedziczenia powołać można jedną lub kilka osób. Jeśli nie zostaną wskazane udziały, w jakich mają dziedziczyć te osoby, wówczas dziedziczenie następuje w równych częściach.
Istotne jest, że testament dotyczyć może zawsze tylko majątku jednej osoby i nie ma możliwości sporządzania testamentów wspólnych, np. przez małżonków. Osoba sporządzająca testament musi dysponować pełną zdolnością do czynności prawnych. Nie może to więc być osoba małoletnia lub ubezwłasnowolniona. W przypadku tej drugiej osoby testament jest ważny, jeśli został spisany, zanim dana osoba została ubezwłasnowolniona. Testamentu nie można sporządzić ani odwołać za pośrednictwem przedstawiciela.
Testament odręczny. Jak go spisać?
Jeśli chcemy samodzielnie spisać testament (tzw. testament holograficzny), musimy zrobić to osobiście i w całości pismem ręcznym. Najlepiej zrobić to długopisem lub piórem. Testament odręczny, aby był ważny, powinien być opatrzony datą i własnoręcznym podpisem. Nieważne będą więc testamenty napisane na komputerze i jedynie podpisane po wydrukowaniu oraz takie, które napisane zostały odręcznie za nas przez kogoś innego.
Testament odręczny powinniśmy przechowywać w bezpiecznym miejscu w domu lub możemy też przekazać go na przechowanie zaufanej osobie. Istnieje również możliwość przechowywania testamentu własnoręcznego u notariusza.
Testament notarialny. Ile kosztuje?
Testament możemy sporządzić również o notariusza. Wówczas przybiera on formę aktu notarialnego, którego oryginał przechowywany jest w kancelarii notarialnej. Dzięki temu testament notarialny chroniony jest przed próbą zniszczenia, sfałszowania czy ukrycia.
Za sporządzenie testamentu u notariusza należy zapłacić, a cena zależna jest od konkretnego rodzaju dokumentu. Maksymalna stawka taksy notarialnej wynosi dla:
- testamentu – 50 zł,
- testamentu, który zawiera zapis zwykły, polecenie lub pozbawienie uprawnionego prawa do zachowku (wydziedziczenie) – 150 zł,
- testamentu, który zawiera zapis windykacyjny (na podstawie którego spadkobierca nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku) – 200 zł,
- odwołania testamentu – 30zł.
Do podanych kwot należy doliczyć jeszcze opłatę za wypisy aktu notarialnego w kwocie 6 zł za każdą stronę oraz podatek VAT.
Odwołanie i unieważnienie testamentu
Testament można w każdej chwili odwołać lub zmienić. W przypadku testamentu odręcznego najlepiej zniszczyć poprzednią wersję i sporządzić nową. Nawet jeśli tego nie zrobimy, to spisanie nowego testamentu odwołuje poprzedni. Za pomocą własnoręcznego testamentu można odwołać również dokument sporządzony wcześniej u notariusza.
Testament sporządzony własnoręcznie lub w formie aktu notarialnego może zostać uznany za nieważny, jeśli nie posiada daty oraz własnoręcznego podpisu testatora. Nieważny będzie również każdy testament, sporządzony wspólnie przez więcej niż jedną osobę.
Ponadto zgodnie z artykułem 945 Kodeksu cywilnego testament może też zostać uznany za nieważny, kiedy sporządzony został:
- "w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli";
- "pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści";
- "pod wpływem groźby".
Testament: inne formy
Testament może być również sporządzony ustnie, chociaż jest to zdecydowanie najmniej popularna jego forma. Jest to tzw. testament urzędowy (allograficzny). W takim wypadku testator swoją ostatnią wolę oświadcza w obecności dwóch pełnoletnich świadków oraz urzędnika (wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza gminy bądź powiatu lub kierownika rzędu stanu cywilnego). Po takim oświadczeniu sporządza się protokół. Jest on następnie odczytywany i podpisywany przez testatora, świadków i urzędnika. Za sporządzenie testamentu alograficznego należy uiścić opłatę skarbową w kwocie 22 zł.
Opisane wyżej testamenty odręczny, notarialny i urzędowy to tzw. testamenty zwykłe. Aby je sporządzić, nie muszą być spełnione żadne dodatkowe warunki. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku tzw. testamentów szczególnych, do których zalicza się testament ustny, podróżny i wojskowy. Te testamenty sporządzane są w szczególnych okolicznościach, do których zalicza się m.in. obawę rychłej śmierci.