Zaniedbanie rodziny, przemoc domowa i wrogość. W życiu małżeńskim mogą wystąpić różne sytuacje, które mogą na zawsze oddalić od siebie małżonków. Rozpad pożycia może skutkować również chęcią wydziedziczenia z majątku.Co w praktyce oznacza wydziedziczenie i jakie ma skutki wydziedziczenie dla prawowitego spadkobiercy?
Czym jest wydziedziczenie?
Wydziedziczenie prowadzi nie tylko do pozbawienia prawa do spadku, ale także pozbawienia zachowku osoby, która zgodnie z odrębnymi przepisami byłaby uprawniona do żądania udziału w spadku.
Zgodnie z art. 1008 kodeksu cywilnego spadkodawca jest uprawniony do pozbawienia zachowku swoich zstępnych, małżonka i rodziców. Jest to jednak uzależnione od zaistnienia konkretnych powodów. Np:
-uprawniony do dziedziczenia uporczywie postępuje wbrew woli spadkodawcy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
-gdy uprawniony do dziedziczenia dopuścił się względem spadkodawcy albo najbliższej mu osoby przestępstwa umyślnego przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
-a także gdy uprawniony do otrzymania zachowku w sposób uporczywy nie dopełnia obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy.
- W orzecznictwie jest utrwalony pogląd, iż wydziedziczony wraz z uprawnieniem do zachowku traci możliwość uzyskania przymiotu spadkobiercy ustawowego. Uprawnienie do zachowku, czyli udziału w spadku, który przypadałby wydziedziczonemu z mocy ustawy, nabywają jego zstępni – mówi Emilia Brzozowa prawniczka w APM Poniatowska-Maj Kancelaria Prawna sp. k.
- Co więcej, w doktrynie wskazuje się, że takie wyłączenie w testamencie nie musi zostać dokonane w sposób wyraźny, spadkodawca nie jest zobowiązany do posługiwania się w tym celu słowami ustawy. Testament jest oświadczeniem woli, którego treść należy oceniać na podstawie przepisów ogólnych. Jeżeli zbadanie treści oświadczenia testatora prowadzi do wniosków, że jego wolą jest w istocie wyłączenie od dziedziczenia, właściwym jest zastosowanie się do jego woli. Tak mówi orzeczenie SN z 12 października 1962 r., III CR 56/62.
Wydziedziczenie małżonka. Aktywa uzyskane w czasie trwania wspólności małżeńskiej
Prawniczka podkreśla, że z testamentu powinna jednak wyraźnie wynikać przyczyna wydziedziczenia. Jeżeli strony przed zawarciem małżeństwa lub w jego trakcie nie zawarły umowy majątkowej, aktywa uzyskane w czasie trwania wspólności małżeńskiej wchodzą w zakres majątku wspólnego małżonków, w którym udziały są równe i wynoszą pięćdziesiąt procent.
- W przypadku śmierci jednego z małżonków w skład masy spadkowej wejdzie wyłącznie jego udział, druga połowa pozostaje własnością żyjącego męża albo żony. Jeżeli byliby oni właścicielami domu, przedmiotem postępowania spadkowego byłaby połowa niniejszej nieruchomości – mówi Brzozowa.
Wydziedziczenie małżonka. Kiedy i jak to zrobić?
Podsumowując, wydziedziczenie małżonka może nastąpić wyłącznie w przypadkach enumeratywnie wymienionych w ustawie i wcześniej wskazanych. Wyłączenie małżonka z dziedziczenia powinno zostać wskazane w ważnym testamencie wraz z jego wyraźną przyczyną.
Warto również wskazać, że jeżeli wydziedziczenie nastąpi w nieprawidłowy sposób lub nie wystąpi żadna z przesłanek z art. 1008 kodeksu cywilnego, która uprawnia testatora do wydziedziczenia małżonka, może on po śmierci spadkodawcy podważyć testament lub w toku postępowania sądowego dążyć do wykazania bezskuteczności wydziedziczenia.