Co to jest proste przyjęcie spadku?

Spadkobierca ma prawo przyjąć spadek wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza. Każda z tych form przyjęcia spadku pociąga za sobą różne skutki prawne.

Spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy, a więc w chwili otwarcia spadku. Nabycie takie następuje z mocy samego prawa. W ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania do spadku, spadkobierca może złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza. Może także zdecydować się na odrzucenie spadku. W przypadku braku jakiegokolwiek oświadczenia ze strony spadkodawcy przyjmuje się, że miało miejsce przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Skutkiem złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku jest definitywne nabycie przez spadkobiercę praw i obowiązków wchodzących w skład majątku spadkowego. Spadkobierca nie może od tej chwili swojego oświadczenia ani zmienić, ani odwołać. Może jedynie powoływać się na wady oświadczenia woli, które wystąpiły w chwili jego składania.

Od chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za te długi z całego swego majątku. Do chwili złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku pozwany spadkobierca może żądać zawieszenia postępowania w sprawie związanej z wykonaniem obowiązku należącego do długów spadkowych, a sąd ma obowiązek takie postępowanie zawiesić. Po złożeniu oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku albo po upływie terminu do złożenia takiego oświadczenia sąd na wniosek którejkolwiek ze stron powinien podjąć zawieszone postępowanie.

Skutkiem przyjęcia spadku jest możliwość jego zbycia przez spadkobiercę w całości lub w części. Ponadto z chwilą przyjęcia spadku powstaje też obowiązek podatkowy w zakresie podatku od spadków i darowizn.

Przyjęcie spadku wprost

Przyjęcie spadku wprost (tzw. przyjęcie proste), oznacza, że spadkobierca przyjmuje spadek bez żadnych ograniczeń – w szczególności w zakresie długów spadkowych. Dziedziczy więc zarówno całość aktywów w postaci majątku i pasywów, a więc zobowiązań spadkodawcy.

Oświadczenie o prostym przyjęciu spadku może zostać złożone zarówno przez osobę fizyczną (w tym także – za zezwoleniem sądu – osobę mającą ograniczoną zdolność do czynności prawnych), jak i osobę prawną powołaną do spadku z testamentu. Jedynie Skarb Państwa i gmina powołane do dziedziczenia z ustawy nie mogą przyjąć spadku wprost, gdyż z mocy prawa przyjmują go zawsze z dobrodziejstwem inwentarza.

Oświadczenie o przyjęciu spadku wprost może złożyć także ustanowiona w testamencie fundacja. Natomiast jeśli nie złoży żadnego oświadczenia nabywa go z dobrodziejstwem inwentarza. Po przyjęciu spadku wprost powstaje nieograniczona odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe. Dotyczy ona całego majątku osobistego spadkobiercy, a nie jedynie tej jego części, która weszła w jego skład na skutek dziedziczenia po spadkodawcy.

Nieograniczona odpowiedzialność za długi spadkowe nie obejmuje jednak wszystkich długów wchodzących w skład spadku. Odpowiedzialność spadkobiercy z tytułu zapisów zwykłych i poleceń ogranicza się do wartości stanu czynnego spadku. Podobnie spadkobierca ponoszący nieograniczoną odpowiedzialność za długi spadkowe, który jest jednocześnie uprawniony do zachowku, ponosi ograniczoną odpowiedzialność za zachowki innych osób oraz za zapisy i polecenia.

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza

Inne skutki powoduje przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Z tą chwilą powstaje ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. W ten sposób dłużnik odpowiada w pełnym zakresie względem swoich własnych wierzycieli, w zakresie ograniczonym zaś względem wierzycieli spadku.

W wypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku nie jest niezmienne i może ulec zmianie. W niektórych przypadkach odpowiedzialność ta może ulec rozszerzeniu albo wyłączeniu.

W orzecznictwie panuje pogląd, że złożone przez spadkobiercę oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza wywołuje skutek prawny w postaci faktycznego ograniczenia jego odpowiedzialności za długi spadkodawcy tylko w stosunku do tych wierzycieli, wobec których spadkobierca skutecznie procesowo powołał się na to ograniczenie na etapie postępowania rozpoznawczego lub klauzulowego (art. 319 i 792 kpc) – zob. wyr. SN z 29.4.2011 r. (I CSK 439/10, Legalis) oraz wyr. SA w Łodzi z 4.7.2013 r. (I ACa 219/13, Legalis).

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm)