Zachowek to rekompensata i forma ochrony interesów majątkowych najbliższych członków rodziny, którzy nie zostali uwzględnieni w testamencie. Jeśli osoba została pominięta w testamencie bliskiego krewnego, może domagać się rekompensaty zwanej zachowkiem. Kto jest w kręgu osób uprawnionych do zachowku, jakie są terminy na zgłoszenie roszczeń i jak się oblicza zachowek?

rozwiń ›

Zachowek. Na czym polega prawo do zachowku

Prawo do zachowku to pewnego rodzaju substytut spadku. To możliwość wystąpienia przeciwko spadkobiercy o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia schedy, która należałby się w przypadku dziedziczenia ustawowego (czyli bez sporządzonego testamentu). Dotyczy to przypadku gdy, uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku na przykład w postaci darowizny lub w postaci powołania do spadku, lub w postaci zapisu. Sprawę kieruje się wtedy do sądu cywilnego.

Zachowek. Dla kogo?

Zachowek należy się wyłącznie tym osobom, które zostały wymienione w treści art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego tj.:

  • zstępnym (dzieciom, wnukom, prawnukom); 
  • małżonkowi;
  • oraz rodzicom spadkodawcy.

Zachowek. Jaka jest wysokość

Zstępni, małżonek lub rodzice, którzy dziedziczyliby po spadkodawcy ustawowo, mają prawo domagać się zachowku w wysokości połowy wartości majątku, który zgodnie z ustawą by odziedziczyli. Jeśli spadkobierca ustawowy uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy lub małoletni - ma prawo żądać zachowku o wartości dwóch trzecich przysługującego mu z ustawy udziału spadkowego.

Przy obliczaniu wartości zachowku ustala się tzw. substrat zachowku, który równa się czystej wartości spadku wraz z wartością darowizn podlegających doliczeniu. Obliczaniem czystej wartości spadku zajmują się biegli (czysta wartość spadku to w uproszczeniu aktywa spadkowe minus pasywa, czyli długi).

Jeżeli uprawniony do zachowku nie może otrzymać od spadkobiercy należnego zachowku, może żądać od osoby - na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny doliczony do spadku - sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Ta osoba jest jednak obowiązana do zapłaty tej sumy tylko w granicach wzbogacenia, będącego skutkiem zapisu windykacyjnego.

Testament tylko na prawie polskim
Testament tylko na prawie polskim

Zobacz również

Roszczenie o zachowek przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku. Ale tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy.

Zachowek. Jakie formalności

Sprawę kieruje się do sądu cywilnego. Osoba chcąca ubiegać się o zachowek może to zrobić w czasie nie dłuższym niż 5 lat od daty, kiedy ogłoszony został testament lub kiedy otwarto spadek. Po upływie tego terminu roszczenie o zachowek ulega przedawnieniu. Samo napisanie pisma do osoby zobowiązanej do zapłaty zachowku nie przerywa biegu terminu przedawnienia.

Ważne

Należy pamiętać, że przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.

Kiedy można utracić prawo do zachowku

Prawo do zachowku można utracić w następujących przypadkach:
• Wydziedziczenia w testamencie,
• Uznania osób orzeczeniem sądu niegodnych dziedziczenia,
• Odrzucenia spadku,
• Zawarcia ze spadkodawcą umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia,
• Wystąpienia spadkodawcy przed śmiercią o orzeczenie rozwodu lub separacji z małżonkiem z jego winy, a żądanie to miało uzasadnienie,
• Przebywania w stanie separacji ze spadkodawcą.







Artykuł 995 k.c. wprowadza zasadę, że wartość przedmiotu darowizny oblicza się nie według stanu z chwili jej dokonania (moment wydania przedmiotu darowizny), a według cen z chwili ustalania zachowku. Z kolei wartość przedmiotu zapisu windykacyjnego oblicza się według stanu z chwili otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), a według cen z chwili ustalania zachowku. To oznacza to, że należy brać pod uwagę, ile przedmiot darowizny (mieszkanie, samochód) jest warty w dniu obliczania zachowku, ale przy założeniu, że jest w stanie, w którym był w czasie dokonywania darowizny. Przyjęcie takiej zasady chroni uprawnionych do zachowku przed skutkami zmniejszenia wartości przedmiotu darowizny czy zapisu windykacyjnego na skutek upływu czasu.

Zachowek. Co należy wiedzieć przy obliczaniu zachowku

Przy obliczaniu zachowku stosuje się następujące zasady:
• od spadku nie odejmuje się zapisów zwykłych i poleceń;
• do spadku dolicza się darowizny uczynione przez spadkodawcę za jego życia oraz zapisy windykacyjne,
• do spadku nie zalicza się drobnych darowizn, zwyczajowo przyjętych w danych środowiskach;
• do spadku nie zalicza się dokonanych przed więcej niż 10 laty (licząc wstecz od daty śmierci spadkodawcy) darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku;
• przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu (dziecku, wnukowi) nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych. Nie dotyczy to jednak przypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż 300 dni przed urodzeniem się zstępnego;
• przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się do spadku darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa.