Katarzyna W. została wezwana na świadka w sprawie o zasiedzenie. Kobieta nie stawiła się jednak ze względu na chorobę. Nie przedstawiła jednak na to żadnych dowodów, więc sąd nałożył na nią grzywnę.
Wezwana mogła jednak uniknąć kary porządkowej, gdyby wysłała zwolnienie lekarskie w ciągu tygodnia od doręczenia jej postanowienia o nałożeniu grzywny.
Funkcja świadka w postępowaniu cywilnym wiąże się z określonymi powinnościami. Zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego obowiązki świadka sprowadzają się przede wszystkim do stawienia się na wezwanie sądu, złożenia zeznań oraz złożenia przyrzeczenia.
Każda osoba wezwana przez sąd w charakterze świadka ma obowiązek stawienia się w celu złożenia zeznań, nawet gdyby miało się okazać, że przysługuje jej prawo do odmowy ich składania. Za nieusprawiedliwione niestawiennictwo sąd wymierza świadkowi grzywnę, po czym wzywa go powtórnie, a w razie ponownego niestawiennictwa skazuje go na ponowną grzywnę i może nawet zarządzić jego przymusowe sprowadzenie.
Sąd Najwyższy już w wyroku z 15 kwietnia 1969 roku (sygn. akt III PRN 20/69) stwierdził, że żaden przepis kodeksu postępowania cywilnego nie zezwala na przesłuchanie świadka w drodze telefonicznej rozmowy i utrwalenie wyników tej rozmowy w treści protokołu lub w aktach sprawy. Budziłoby wątpliwości co do autentyczności takiej wypowiedzi.
Oprócz osobistego stawiennictwa świadek ma obowiązek składania zeznań. Jednak jeśli osoba wezwana nie jest zdolna do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń bądź też przez swoje zeznania mogłaby złamać tajemnicę państwową, wówczas nie ma w ogóle możliwości, by była ona świadkiem. Ponadto najbliższa rodzina strony może odmówić składania zeznań. Za odmowę złożenia zeznań sąd może skazać świadka na karę grzywny (do 1 tys. zł), a ponadto może nakazać aresztowanie na okres do jednego tygodnia. Świadek może także odmówić odpowiedzi na konkretne pytanie, jeśli to naraziłoby go między innymi na hańbę, odpowiedzialność karną czy naruszenie tajemnicy zawodowej.
Kolejny obowiązek świadka to złożenie przyrzeczenia w celu zapewnienia prawdziwości zeznań. Odbywa się to w formie uroczystej, w czasie jego składania wszyscy stoją. I ten obowiązek nie będzie aktualny, gdy osoba wezwana ma mniej niż 17 lat bądź była już skazana z składanie fałszywych zeznań. Również strony mogą wyrazić wolę, by przyrzeczenia od świadka nie odbierać. Za odmowę złożenia przyrzeczenia sąd może skazać świadka na grzywnę oraz nakazać aresztowanie na okres nieprzekraczający tygodnia.
Ostatnią ważną powinnością świadka jest mówienie prawdy. Wiąże się to z groźbą ponoszenia odpowiedzialność za składanie fałszywych zeznań. Trzeba jednak wiedzieć, że warunkiem jest wcześniejsze uprzedzenie świadka o takiej odpowiedzialności.
PRZYKŁAD
Świadek nie może się oddalić z sądu bez zezwolenia przewodniczącego
Pani Krystyna stawiła się na wezwanie sądu w charakterze świadka. Po złożeniu zeznań sąd zarządził 5-minutową przerwę. Wezwana postanowiła, że uda się do domu, gdyż spełniła już swoją powinność. Nie poinformowała o tym jednak nikogo. Pani Krystyna zapomniała, że kodeks postępowania cywilnego uniemożliwia świadkom oddalanie się z sądu nie wcześniej niż po uzyskaniu na to zezwolenia przewodniczącego. W tym więc wypadku sąd może ją ukarać grzywną, po czym wezwać ponownie.
Podstawa prawna
Art. 258 – 277 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 1964 r. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).