Ograniczenia w egzekucji przeciwko rolnikowi. Komornik może być zobowiązany do umorzenia postępowania

Z prowadzeniem gospodarstwa rolnego wiąże się konieczność zaciągania zobowiązań. Niejednokrotnie niezbędne staje się dochodzenie wynikających z nich roszczeń wierzycieli na drodze sądowej oraz następnie doprowadzenie do przymusowego ich wykonania w ramach postępowania egzekucyjnego. Przepisy obowiązującego powszechnie prawa przewidują w takich sytuacjach spore ograniczenia dla wierzycieli w kierowaniu egzekucji w stosunku do majątku osób wykonujących działalność rolniczą.

Niektóre wypadki wyłączeń częściowo określone są nieostrymi klauzulami: „w ilości niezbędnej” lub „niezbędne”. W praktyce często powoduje to zaistnienie różnych ocen zakresu tej niezbędności przez komornika sądowego oraz rolnika.

Podkreślić należy zupełnie nową regulację określoną w §2 rozporządzenia, która nakłada na komorników sądowych obowiązek wystąpienia, w terminie 3 dni od dokonania zajęcia przedmiotów do izby rolniczej – właściwej na położenie gospodarstwa rolnego dłużnika – z wnioskiem o wydanie opinii. Izba rolnicza ma na jej sporządzenie 14 dni. Opinia ta ma dotyczyć niezbędności do prowadzenia gospodarstwa dłużnika nadwyżki inwentarza oraz ruchomości przewidzianych prawem. Do czasu wydania opinii przez izbę rolniczą komornik ma obowiązek wstrzymać się z dokonywaniem czynności egzekucyjnych. W przypadku wydania opinii o niezbędności tych elementów do prowadzenia gospodarstwa rolnego komornik obowiązany jest umorzyć postępowanie w tym zakresie. W takim wypadku nie mogą one podlegać egzekucji.

Wyłączenia przedmiotów od egzekucji sądowej skierowanej przeciwko rolnikowi nie mają charakteru absolutnego. Ustawodawca przewidział kilka wypadków, w których regulacje rozporządzenia nie mają w ogóle zastosowania lub stosuje się jedynie w ograniczonym zakresie.

Taką grupę stanowią sprawy o egzekucję alimentów, renty mającej charakter alimentów oraz należności powstałych w związku z pracą zarobkową wykonywaną w gospodarstwie rolnym dłużnika, jeżeli zaległości z tych tytułów nie przekraczają 6 miesięcy.

Poza ochroną określoną w przepisach ww. rozporządzenia ustawodawca zapewnia także ochronę dłużników prowadzących gospodarstwo rolne przepisami uregulowanymi w ustawie Kodeks postępowania cywilnego. W razie, gdy egzekucja zostanie skierowana do rzeczy niezbędnej dla prowadzenia tej działalności, rolnik może wystąpić do sądu o wyłączenie tej rzeczy spod zajęcia. Powinien jednak wskazać we wniosku składniki swego mienia, z których jest możliwe zaspokojenie roszczenia wierzyciela w zamian za rzecz zwolnioną.
Przypadek ograniczenia egzekucji ze składników gospodarstwa rolnego określa również art. 831 § 1 pkt 5 K.p.c. – świadczenia z ubezpieczeń osobowych i odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych nie podlegają egzekucji sądowej w trzech czwartych tych odszkodowań.

Mając na uwadze powyższe zdecydowanie negatywnie należy ocenić wpływ obowiązujących obecnie uregulowań prawnych, zawartych zarówno w przepisach rozporządzenia, jak i w przepisach ustawowych, dotyczących ograniczeń w prowadzeniu egzekucji przeciwko osobom prowadzącym gospodarstwa rolne, na oczekiwaną przez wierzycieli skuteczność dochodzenia roszczeń w ramach prowadzonych postępowań zabezpieczających i egzekucyjnych.