Rozmawiamy z KRZYSZTOFEM PARULSKIM, naczelnym prokuratorem wojskowym - Regulamin wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury wojskowej obowiązuje od 16 stycznia. Na jego podstawie Naczelny Prokurator Wojskowy będzie mógł kierować prokuratora do służby w jednostce wojskowej poza granicami państwa.
• Dlaczego pojawiła się konieczność wydania regulaminu wewnętrznego urzędowania wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury?
- Potrzeba taka istniała od wielu lat. Na wykonanie delegacji ustawowej zawartej w art. 18 ust. 3 ustawy o prokuraturze oczekiwaliśmy ponad 18 lat. Do tego czasu nie obowiązywał żaden akt normatywny rangi rozporządzenia regulujący problematykę zawartą w tym akcie prawnym w odniesieniu do wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury. Obecni ministrowie sprawiedliwości i obrony narodowej skutecznie podjęli trud uporządkowania tej materii.
• W jaki sposób regulamin wpłynie na wewnętrzną organizację prokuratur wojskowych?
- Wypełni luki, nada ramy prawne, ustali ustrój wewnętrzny prokuratury. Dotychczasowa działalność wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury opierała się wyłącznie na przepisach ustawy o prokuraturze oraz innych ustaw, rozporządzeniach, zarządzeniach i decyzjach ministra obrony narodowej, ministra sprawiedliwości oraz wewnętrznych zarządzeniach, rozkazach i pismach okólnych naczelnego prokuratora wojskowego. Pomocniczo traktowaliśmy regulamin prokuratur powszechnych.
• W jaki sposób rozporządzenie uregulowało tematykę nadzoru służbowego?
- Naczelny prokurator wojskowy, wojskowi prokuratorzy okręgowi oraz garnizonowi będą odpowiedzialni za prawidłową i sprawną realizację zadań służbowych w powierzonych im prokuraturach lub komórkach organizacyjnych. Istotne uprawnienia przy realizacji zadań służbowych przyznano naczelnemu prokuratorowi wojskowemu i wojskowemu prokuratorowi okręgowemu, którzy będą mogli wydawać zarządzenia wewnętrzne, rozkazy, decyzje, pisma okólne i wytyczne, natomiast wojskowi prokuratorzy garnizonowi - rozkazy i wytyczne. W kolejnych przepisach szczegółowo uregulowano inne zadania kierowników jednostek, do których między innymi należeć będą: dokonywanie podziału czynności, sporządzanie planów pracy i sprawowanie nadzoru nad czynnościami podległych prokuratorów. Istotnej regulacji poddano tematykę form i trybu sprawowania nadzoru.
Prokurator przełożony i zwierzchnik służbowy będą sprawować nadzór służbowy nad czynnościami podległych prokuratorów. Będzie to wewnętrzny nadzór służbowy w ramach tej samej jednostki oraz zwierzchni nadzór służbowy realizowany przez jednostkę wyższego stopnia. Z tytułu sprawowanego nadzoru prokurator przełożony będzie miał prawo między innymi kontrolować obciążenie i wydajność pracy, żądać relacji o przebiegu czynności, a także zapoznawać się z aktami prowadzonych postępowań.
• W rozporządzeniu znalazły się przepisy dotyczące wizytacji i lustracji. Jakie są ich przesłanki i jak będą one przebiegały?
- Wizytacja i lustracja będzie obejmować m.in. kontrolę realizacji zadań prokuratury, ocenę wypełniania obowiązków przez prokuratorów i urzędników, a także ocenę sposobu kierowania jednostką. Zarządzenie o przeprowadzeniu wizytacji i lustracji będzie wydawał Naczelny Prokurator Wojskowy. Zarządzenie lustracji w wojskowej prokuraturze garnizonowej może wydać także wojskowy prokurator okręgowy. Przepisy oddziału dokładnie wyliczają kryteria brane pod uwagę przy formułowaniu ocen. Wskazuje się inne wieloaspektowe kryteria oceny w postaci stanu kadrowego, warunków pracy czy też stopnia obciążenia sprawami.
• Jakie są odrębne zasady wszczynania i prowadzenia śledztw i dochodzeń przez prokuratorów wojskowych?
- W myśl przepisów ogólnych śledztwo lub dochodzenie wszczęte w sprawie prowadzi się w stosunku do wszystkich czynów ujawnionych w jego toku. Przewiduje się możliwość łączenia spraw karnych, a także wyłączania do odrębnego postępowania części materiałów dotyczących niektórych osób lub czynów. Przewidziano również obowiązek uzyskania od pokrzywdzonego lub dowódcy jednostki wojskowej oświadczenia, czy żąda ścigania w razie stwierdzenia w toku postępowania, że przestępstwo ścigane jest na jego wniosek.
• W regulaminie zwraca uwagę kwestia udziału prokuratorów wojskowych w misjach zagranicznych.
- Specyfiką działalności prokuratorów wojskowych są także ich czynności w wypadku użycia lub pobytu Sił Zbrojnych RP poza granicami państwa. Zagadnieniu temu poświęcono odrębny rozdział. Naczelnemu Prokuratorowi Wojskowemu przyznano uprawnienie do kierowania prokuratora do służby w jednostce wojskowej poza granicami państwa (Polskim Kontyngencie Wojskowym), mając na uwadze jego umiejętności zawodowe i wojskowe. Co charakterystyczne w sprawach wojskowych prokurator podlega dowódcy jednostki wojskowej należącej do Polskiego Kontyngentu Wojskowego. Natomiast merytorycznie prokuratorowi przełożonemu w kraju. Prokurator w trakcie służby poza granicami państwa wykonując obowiązki służbowe uwzględnia przepisy prawa międzynarodowego i prawa krajowego, mając w szczególności na celu ochronę interesów Rzeczypospolitej Polskiej oraz respektowanie zasady konieczności sprawowania narodowej jurysdykcji wobec żołnierzy i pracowników jednostki wojskowej. Wykonuje również czynności mające na celu realizację zadań na rzecz organizacji międzynarodowej, w której misji uczestniczy dana jednostka wojskowa. Do podstawowych zadań prokuratora należy niedopuszczenie do sprawowania jurysdykcji wobec żołnierzy i pracowników Polskiego Kontyngentu Wojskowego przez organy inne niż państwa polskiego, chyba że prawo polskie lub umowa międzynarodowa stanowi inaczej.
Krzysztof Parulski
naczelny prokurator wojskowy, zastępca Prokuratora Generalnego RP, absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu