Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego kończy prace na projektem nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego przewidującym wprowadzenie pozwu zbiorowego. Umożliwi on grupie osób wytoczenie jednego powództwa, gdy stan faktyczny sporu lub podstawa prawna żądania oraz podstawowe fakty będą takie same dla każdej z nich. Wprowadzenie tej instytucji może oznaczać zasadniczą zmianę w funkcjonowaniu systemu ochrony konkurencji w Polsce.
Podstawową konsekwencją dla przedsiębiorców naruszających zakaz stosowania praktyk ograniczających konkurencję, np. poprzez uczestnictwo w kartelu, jest dolegliwa kara pieniężna nakładana przez organ antymonopolowy. Wprawdzie poszkodowani bezprawnym działaniem przedsiębiorców mogą dochodzić odszkodowania w procesie cywilnym, ale w praktyce tego nie czynią. W pojedynkę walka o odzyskanie kwoty, która często nie przekracza kilkudziesięciu złotych, jest nieopłacalna.
Skoro klienci rezygnują z dochodzenia odszkodowań, to kary nakładane na przedsiębiorców mogą być finansowane ze środków uzyskanych w wyniku naruszenia przepisów antymonopolowych. Złośliwi twierdzą nawet, że im wyższe kary za naruszenie prawa konkurencji, tym bardziej odczuwają to konsumenci.
Przykład USA pokazuje, że zbiorowe roszczenia odszkodowawcze mogą być skutecznym czynnikiem dyscyplinującym przedsiębiorców do przestrzegania prawa konkurencji. W Europie toczy się debata, jak usprawnić dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji. Najnowszym jej etapem jest opublikowanie przez Komisję Europejską Białej Księgi w sprawie roszczeń odszkodowawczych za naruszenie wspólnotowego prawa konkurencji.
Do podstawowych założeń proponowanego systemu należy:
• wprowadzenie instytucji pozwu zbiorowego
• określenie standardów dowodowych, jakie należy spełnić w procesie cywilnym, aby wykazać naruszenie prawa konkurencji oraz poniesioną szkodę.
Propozycja KE przewiduje możliwość zbiorowego dochodzenia praw przez podmioty poszkodowane w drodze dwóch uzupełniających się roszczeń zbiorowych.
Po pierwsze, poszkodowani mieliby możliwość występowania z powództwami zbiorowymi za pośrednictwem stowarzyszeń konsumenckich lub organizacji zrzeszających przedsiębiorców.
Po drugie, proponuje się umożliwienie poszkodowanym dochodzenia roszczeń jednym pozwem. W ramach wspólnego powództwa roszczenia mieliby realizować ci poszkodowani, którzy wyrażą wolę przystąpienia. Proponuje się też udogodnienia dowodowe w dochodzeniu roszczeń.