W przypadku braku przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego wojewoda będzie mógł zwołać sesję rady gminy. Musi to nastąpić w ciągu 30 dni od dnia przyjęcia rezygnacji ze stanowiska lub odwołania.

Sejm 17 grudnia 2009 r. uchwalił ustawę nowelizującą ustawy o samorządzie gminnym, powiatowym i wojewódzkim (Dz.U. z 2010 r. nr 28, poz. 142). Przepisy te regulują sytuację jednoczesnego odwołania lub rezygnacji przewodniczącego i wiceprzewodniczących oraz niewybrania w ich miejsce osób do pełnienia tych funkcji. W takim przypadku sesję rady gminy, w terminie 30 dni od dnia przyjęcia rezygnacji albo od dnia odwołania, zwołuje wojewoda. Sesja zwoływana jest na dzień przypadający w ciągu siedmiu dni po upływie powyższego terminu.

Wybór przewodniczącego

Aby szerzej spojrzeć na znaczenie tego zagadnienia, należy przybliżyć funkcję przewodniczącego rady gminy. Wybierany on jest spośród radnych wraz z wiceprzewodniczącymi bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym.
Zadaniem przewodniczącego jest wyłącznie organizowanie pracy rady oraz prowadzenie obrad rady. Przewodniczący może wyznaczyć do wykonywania swoich zadań wiceprzewodniczącego. W przypadku nieobecności przewodniczącego i niewyznaczenia wiceprzewodniczącego zadania przewodniczącego wykonuje wiceprzewodniczący najstarszy wiekiem.

Odwołanie przewodniczącego i wiceprzewodniczących następuje na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu rady gminy. W przypadku rezygnacji przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego rada podejmuje uchwałę w sprawie przyjęcia tej rezygnacji nie później niż w ciągu jednego miesiąca od dnia złożenia rezygnacji. Niepodjęcie uchwały w tym terminie jest równoznaczne z przyjęciem rezygnacji przez radę gminy z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym powinna być podjęta uchwała.

Z powodu braku przewodniczącego oraz wiceprzewodniczącego nie ma możliwości, żeby gmina sprawnie pracowała. Następuje wówczas destabilizacja funkcjonowania całego samorządu gminnego. Rada gminy obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. Do zawiadomienia o zwołaniu sesji dołącza się porządek obrad wraz z projektami uchwał.
Rada gminy może wprowadzić zmiany w porządku bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady.

Zwołanie sesji rady

Pierwszą sesję nowo wybranej rady gminy zwołuje przewodniczący rady poprzedniej kadencji na dzień przypadający w ciągu siedmiu dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów do rad na obszarze całego kraju. Po upływie tego terminu sesję zwołuje komisarz wyborczy na dzień przypadający w ciągu 21 dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów dla całego kraju lub w przypadku wyborów przedterminowych w ciągu 21 dni po ogłoszeniu wyników wyborów do rady gminy.
W przypadku wyborów przedterminowych pierwszą sesję zwołuje osoba, którą prezes Rady Ministrów wyznaczył do pełnienia funkcji organów jednostki samorządu terytorialnego. Pierwszą sesję nowo wybranej rady gminy, do czasu wyboru przewodniczącego rady, prowadzi najstarszy wiekiem radny obecny na sesji.
Na wniosek wójta lub co najmniej 1/4 ustawowego składu rady gminy przewodniczący obowiązany jest zwołać sesję na dzień przypadający w ciągu siedmiu dni od dnia złożenia wniosku. Na wniosek wójta przewodniczący rady gminy jest obowiązany wprowadzić do porządku obrad najbliższej sesji rady gminy projekt uchwały, jeżeli wpłynął on do rady gminy co najmniej siedem dni przed dniem rozpoczęcia sesji rady.

Zarząd komisaryczny

W przypadku niefunkcjonowania samorządu w gminie premier może wprowadzić zarząd komisaryczny. Jednak rozwiązanie to używane było jedynie w wyjątkowych przypadkach. W sytuacji nierokującej nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy gminy prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra spraw wewnętrznych i administracji, może zawiesić organy gminy i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do dwóch lat, nie dłużej jednak niż do wyboru rady gminy oraz wójta na kolejną kadencję, zarządu powiatu lub zarządu województwa przez radę powiatu lub sejmik nowej kadencji.
Ustanowienie zarządu komisarycznego może nastąpić po uprzednim przedstawieniu zarzutów organom gminy, powiatu i województwa i wezwaniu ich do niezwłocznego przedłożenia programu poprawy sytuacji gminy, powiatu i województwa. Komisarza rządowego powołuje prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody, zgłoszony za pośrednictwem ministra spraw wewnętrznych i administracji.

Jeden miesiąc od dnia złożenia rezygnacji ma rada na podjęcie uchwały w sprawie przyjęcia rezygnacji

Ustanowienie komisarza przez premiera
Zarząd komisaryczny ustanawiany jest w przypadku:
● gdy rada gminy wybrana w wyborach przedterminowych zarządzonych z powodu niewybrania w terminie sześciu miesięcy zarządu gminy po raz drugi nie dokonuje wyboru zarządu gminy,
● nierokującego nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy gminy.


Podstawa prawna
Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.).