Postępowanie zabezpieczające wszczynane jest na wniosek uprawnionego. Wierzyciel może się domagać udzielenia zabezpieczenia jeszcze przed wszczęciem procesu lub w jego toku.
Każda strona postępowania może wystąpić z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia. Gdy składa go w odrębnym piśmie, to musi wówczas uiścić 100 zł z tytułu opłaty sądowej od wniosku. Natomiast gdy wniosek o zabezpieczenie składa w treści pozwu lub wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego, to wówczas nie ponosi żadnych dodatkowych kosztów.
Zabezpieczenie roszczenia na wniosek strony może nastąpić przed wszczęciem postępowania, przy wszczęciu lub w jego toku. Natomiast z urzędu sąd ma prawo dokonać takiego zabezpieczenia tylko w obu tych ostatnich przypadkach, a także wówczas, gdy przewidują to przepisy szczególne, np. w sprawach o alimenty.
Sąd ma prawo udzielić zabezpieczenia, jeszcze zanim zostanie wszczęte postępowanie w sprawie. W takim jednak przypadku strona domagająca się zabezpieczenia zostanie zobowiązania przez sąd do wniesienia pisma wszczynającego postępowanie w sprawie. Jeżeli tego nie zrobi, zabezpieczenie upadnie. Sprawa może zostać wszczęta w jakimkolwiek sądzie, a nie tylko tym, który udzielił zabezpieczenia, lub polubownym. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z 18 lutego 1993 r. w sprawie sygn. akt I CRN 6/93, opublikowanym w OSNCP nr 11 z 1993 r., poz. 204.
Wniosek o udzielenie zabezpieczenia należy złożyć do sądu, który jest właściwy do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji. Natomiast wnioski złożone już w toku postępowania rozpoznaje sąd tej instancji (tzn. pierwszej lub drugiej), w której postępowanie się toczy. Zabezpieczenia nie udziela tylko Sąd Najwyższy, więc w takim przypadku orzeka w sprawie tylko sąd pierwszej instancji.
Wniosek rozpoznawany jest na posiedzeniu niejawnym. Wskazana w nim suma zabezpieczenia nie może być wyższa od dochodzonego roszczenia wraz z odsetkami naliczanymi do dnia wydania postanowienia o udzielenie zabezpieczenia łącznie z kosztami wykonania zabezpieczenia. Suma ta może również obejmować przewidywane koszty postępowania.
Wniosek powinien zostać rozpoznany bezzwłocznie, nie później niż w ciągu tygodnia od dnia jego wpływu do sądu. Natomiast wówczas, gdy powinien zostać rozpoznany na rozprawie, to powinna się ona odbyć w ciągu miesiąca od dnia wpływu wniosku. Gdy sąd stwierdzi, że wniosek nie odpowiada wymogom formalnym, to zwróci go i nie wzywa wnioskodawcy do jego uzupełnienia. Zwrócony wniosek nie wywołuje żadnych skutków prawnych, ale wnioskodawca w każdym czasie może wnieść go ponownie.
PRZYKŁAD
Co należy zamieścić we wniosku o udzielenie zabezpieczenia
Wniosek o udzielenie zabezpieczenia powinien zostać złożony na piśmie i odpowiadać wymaganiom stawianym pismu procesowemu oraz wskazywać sposób zabezpieczenia, a w sprawach o roszczenia pieniężne również sumę zabezpieczenia. Można nawet wskazać dwa lub więcej sposobów zabezpieczenia. Trzeba też w nim uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające wniosek. Natomiast we wniosku złożonym przed wszczęciem postępowania jeszcze dodatkowo przedstawia się przedmiot sprawy.
Podstawa prawna
Art. 732 – 738 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).