W jakich sytuacjach strona postępowania sądowego może złożyć zastrzeżenie do protokołu i jakie pociąga to za sobą skutki procesowe?
W czasie postępowania sądowego mogą zdarzyć się uchybienia procesowe. Niekiedy mają one wpływ na treść późniejszego orzeczenia. Takie naruszenia przepisów postępowania strony zwykle będą podnosić w apelacji w formie zarzutów. Jednak nie zawsze zgłoszenie zarzutu dotyczącego naruszenia przepisów postępowania będzie możliwe. W przypadku uchybień nie- uwzględnianych przez sąd odwoławczy z urzędu, dla skutecznego powołania ich w apelacji, konieczne jest uprzednie wniesienie zastrzeżeń do protokołu (nie wszystkie uchybienia procesowe sąd drugiej instancji będzie brał pod uwagę z urzędu). Możliwość zgłoszenia zastrzeżenia do protokołu przewiduje art. 162 kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.). Stanowi on, że strony mogą w toku posiedzenia, a jeżeli nie były obecne, na najbliższym posiedzeniu zwrócić uwagę sądu na uchybienia przepisom postępowania, wnosząc o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Stronie, która zastrzeżenia nie zgłosiła, nie przysługuje prawo powoływania się na takie uchybienia w dalszym toku postępowania, chyba że chodzi o przepisy postępowania, których naruszenie sąd powinien wziąć pod rozwagę z urzędu, albo że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła zastrzeżeń bez swojej winy. Uchybieniami branymi pod rozwagę z urzędu są te, które skutkują nieważnością postępowania, wyliczone w art. 379 k.p.c., czyli np. niedopuszczalność drogi sądowej czy powaga rzeczy osądzonej. Strony mogą zatem zgłaszać do protokołu zastrzeżenia mniejszej wagi, mogące mieć jednak wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, np. pominięcie dowodu. Jeżeli strona (lub jej pełnomocnik) nie zgłosi zastrzeżenia do protokołu w trakcie posiedzenia lub, jeżeli była nieobecna, na najbliższym posiedzeniu sądu, wówczas nie będzie możliwe podniesienie zarzutu dotyczącego tego uchybienia na dalszym etapie postępowania, czyli np. w apelacji, jeżeli wyrok będzie niekorzystny. Jeżeli strona nie zgłosiła zastrzeżenia bez swojej winy, brak winy ma obowiązek uprawdopodobnić.